Barend Dircksz van der Voort

Hoofdpersoon:	Barend Dircksz van der Voort
Ouders:	Dirk van der Voort en Maria?
Geboorte:	ca. 1760, Clarholz, Münsterland, Duitsland
Huwelijk:	28 april 1783, Warmond, Zuid-Holland
Huwelijkspartner:	Heijndrijntje Dirks Peeters
Overlijden:	23 december 1810,  Alkemade – Zuid-Holland

 

Barend wordt geboren in Duitsland, in het uiterste zuiden van Münsterland. Of zijn voorouders daar ook vandaan komen, is de vraag. Van der Voort is wel een typisch Nederlandse naam. Maar die naam kan ook aangenomen zijn na de aankomst in Nederland, of er is sprake van een vertaling. De familie lijkt te komen uit het gebied Clarholz en het ambt Harsewinkel. Daar loopt de rivier de Ems en daar kan natuurlijk ook een doorwaadbare plaats geweest zijn, een voorde (Furt in het Duits).
Of was het terugkomst in Nederland. Het is het meest waarschijnlijk dat Barend met zijn ouders, of wellicht met ooms naar Nederland gekomen is. Hij trouwt in Warmond als hij nog vrij jong is, 23 en er valt onderstaand te lezen dat er in Warmond nog twee van der Voorts trouwen die in Münsterland geboren zijn.
Mogelijk is de familie van der Voort naar Nederland getrokken voor betere kansen. Maar het kan ook heel goed zijn dat dit de reden geweest is voor de ouders of voorouders van Barend om naar Duitsland te trekken. En er goede kansen voor ze lagen in het gebied rond Clarholz en in Clarholz zelf. Die waren er op zich wel. Er werden vanaf 1700 veel baroktuinen aangelegd in Westfalen naar Nederlands voorbeeld. Ook de kloostertuin Clarholz werd herzien vanaf 1705, barok met Nederlandse invloeden. Het kan heel goed zijn, dat de familie van der Voort kans gezien heeft om hiervan een graantje mee te pikken en hier aan deel te nemen.
Een andere mogelijkheid is dat de vader of een voorouder van Barend deel heeft uitgemaakt van een huurleger.
Vooralsnog is dit alles een raadsel. Misschien dat er in de toekomst nog informatie opduikt die een tipje van de sluier kan oplichten.

Geboorte

Volgens de overlijdensaantekening in 1810 is Barend 50 jaar oud bij overlijden. Dat zou inhouden dat hij rond 1760 geboren is. In de huwelijksakte kunnen we zien dat hij geboren is in Klahout, wat een vrije vertaling is van Clarholz in het zuidpuntje van Münsterland.

In de doopinschrijvingen van zijn kinderen zien we dat hij Barend Dircks heet, dus we mogen aannemen dat zijn vader Dirck heet. Zijn moeder heet waarschijnlijk Maria of Jannetje want zo worden twee van zijn dochters genoemd. De derde dochter wordt Neeltje genoemd. De moeder van de vrouw van Barend, Heijndrijntje heet Neeltje. Het meest aannemelijk is dat de moeder van Barend Maria of Marijtje heet.

Clarholz is onderdeel van de gemeente Herzebrock-Clarholz en ligt in Münsterland, Noordrijnland-Westfalen. Het dorp wordt in 1082 al genoemd. De naam komt van de bossen op kleigrond. Een flink deel van de oorspronkelijke bossen heeft in latere eeuwen plaats moeten maken voor landbouwgrond. In 1133 werd er een klooster gebouwd. Nog steeds de belangrijkste bezienswaardigheid. We zien het gebouw op de foto bovenaan de pagina. In 1705 laat de domproost Elbert von Kückelsheim een gebouw oprichten voor de domproosdij omringd door Baroktuinen. ook dit gebouw bestaat nog steeds. Rechts één van de zalen in het gebouw.

 

Huwelijk

Barend trouwt in Warmond bij Leiden met Heijndrijntje Peeters op 28 april 1783. Hij is dan ongeveer 23 jaar oud, zij is bijna 29 jaar oud. Het is een heldere dag. De temperatuur is aan de lage kant, 9 graden en er staat een flink briesje. Erfstadhouder Prins Willem V zal nog twee jaar vorst zijn van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Twee maanden later, op 23 juni wordt het eerste kind van Barend en Heijndrijn gedoopt.

Huwelijksakte – In de akte staat dat Barend geboren is in Klahout, Munsterland. Klahout is een ‘vertaling’ van Clarholz dat in het uiterste zuiden van Münsterland in Duitsland ligt.

 

Heijndrijn Peeters

Heijndrijn Dircks Peeters wordt geboren in Vijfhuizen en gedoopt in Oegstgeest op 3 juni 1754. Hoewel ze later onder vele namen wordt ingeschreven (Heijndrijntje, Heijndrijn, Hendrina, Dijna, Peters, Peeters) is haar doopnaam Hindrina Pieters. Ze is de dochter van Dirck Pietersz en Neeltje Pieterz.  Vijfhuizen werd later de Leidse Buurt in Oegstgeest.

 

Op 22-4-1783 is er door Oegstgeest een akte van indemniteit afgegeven voor Hendrijntje bij haar verhuizing naar Alkemade na haar huwelijk. Ze komt dus uit een arm gezin, of haar vader of beide ouders zijn al overleden.

Akte van indemniteit In de 17de en 18de eeuw werd een niet gering deel van de bevolking permanent of tijdelijk bedeeld. Zo waren er veel seizoenarbeiders, die in de zomer genoeg verdienden maar in de winter nauwelijks konden rondkomen. Ook bejaarden hadden het moeilijk. Vele instellingen zoals de diaconieën of armenkamers van de verschillende kerkelijke gemeenten en parochies, aalmoezenierskamers, gasthuizen en fondsen zorgden goed voor de inwoners van eigen stad of dorp. Voor personen die van elders afkomstig waren bleven de beurzen meestal gesloten. Omdat men wilde voorkomen dat vreemdelingen ooit een beroep op steunverlening zouden doen moesten zij, als zij naar een nieuwe gemeente verhuisden, een document kunnen overhandigen van de diaconie of het gerecht van de plaats van herkomst dat deze de kosten van eventuele steunverlening zou betalen, meestal voor een bepaalde periode. Zo’n bewijs heet een akte van indemniteit, ook wel borgbrief of ontlastbrief.

Ze overlijdt op 12 oktober 1831 en zou volgens de akte 79 jaar oud zijn geworden. Dat klopt dus niet, ze is 77 jaar oud geworden

Kinderen

Voornamen	Doopdatum	Doopplaats	Inschrijving
Dirk	23 juni 1783	Rijpwetering – Zuid-Holland Geboren in Roelofarendsveen
Dirk	17 juli 1784	Rijpwetering, Zuid-Holland Geboren in Roelofarendsveen
Marijtje	30 juni 1785	Rijpwetering, Zuid-Holland Geboren in Roelofarendsveen
Willem	30 september 1787	Roelofarendsveen, Zuid-Holland Geboren in Nieuwe Wetering
Neeltje	20 januari 1789	Roelofarendsveen, Zuid-Holland Geboren in Nieuwe Wetering
Dirk	14 maart 1790	Roelofarendsveen, Zuid-Holland Geboren in Nieuwe Wetering
Jannetje	1791?	Roelofarendsveen?, Zuid-Holland Overleden op 23 maart 1791
Dirk	4 september 1793	Roelofarendsveen, Zuid-Holland Geboren in Nieuwe Wetering
Barend	10 januari 1797	Roelofarendsveen, Zuid-Holland Geboren in Nieuwe Wetering

Dochter Neeltje overlijdt op 3 juni 1799 in Nieuwe Wetering, ze is dan 10 jaar oud. Opmerkelijk is dat het overlijden wordt aangegeven door haar zus Marijtje die dan zelf pas 14 jaar oud is. Marijtje tekent met een kruisje.

Er is nog een kind van Barend, genaamd Jannetjen. Zij, we nemen aan dat het een meisje is, overlijdt op 23 maart 1791. Er lijkt geen doopinschrijving van dit kind te zijn, dus waarschijnlijk heeft ze maar zo kort geleefd dat er geen gelegenheid was om haar te dopen. Op dezelfde datum doet Barend ook aangifte van het overlijden van Willem Franken, gealimenteerde (werd geholpen in zijn onderhoud).

Aangiftes

Bij de doop van Marijtje in 1785 zijn de getuigen Arend Hendriks Schütter en Geertje Paardekooper. Op 20 februari 1788 komt de eerste te overlijden. Barend doet hier aangifte van in Alkemade. We zien overigens dat hij tekent met een kruisje. Er zijn twee opvallende dingen: de achternaam van Arend klinkt Duits (Barend is in Duitsland geboren) en blijkbaar speelt dit echtpaar een belangrijke rol in het leven van Barend en Heijndrijntje.

In 1788 doet Barend nog een keer aangifte van overlijden. Van zijn zoon Dirk dit keer. Op 11 juni van dat jaar. Net als Arend Schütter zal Dirk begraven worden in Leijmuijden. Alles is pro deo. Opvallend op de akte is dat Barend tekent met een kruisje, maar de naam Barend van der Voort die er onder geschreven is, lijkt niet geschreven te zijn door degene die de akte heeft opgesteld. ook is de naam eerst geschreven als van der Voord en verbeterd naar van der Voort. Het is niet duidelijk welke Dirk komt te overlijden. De oudste zoon zal vernoemd zijn naar de vader van Barend, de tweede zoon naar de vader van Heijndrijntje.

Overlijden van Jannetje op 23 maart 1791. We weten niet wanneer Jannetje geboren is en of het een jongen of een meisje is. Waarschijnlijk een meisje.

In 1792 overlijdt één van de andere zoons genaamd Dirk. Volgens sommige genealogieën zou er nog een Dirk zijn, geboren in 1792, maar daar is vooralsnog geen bewijs van te vinden. Vier zoons genaamd Dirk zou toch al voldoende moeten zijn. Hoewel er ook nog geen bewijs gevonden is dat er naast de zoon Dirk die in 1793 geboren wordt, nog een Dirk de volwassen leeftijd bereikt.

Neeltje, het dochtertje van Barend en Heijndrijn, overlijdt op 3 juni 1799 in Nieuwe Wetering, ze is dan 10 jaar oud. Opmerkelijk is dat het overlijden wordt aangegeven door haar zus Marijtje die dan zelf pas 14 jaar oud is. Marijtje tekent met een kruisje.

Familie

Er is een aantal getuigen van der Voort bij de doop van de kinderen van Barend. Bij de oudste zoon Dirk zijn dat Frederik van der Voort en Leuntje van den Berg. Dit echtpaar trouwt op 20 maart 1768 in Warmond. In de huwelijksakte van het paar staat dat Frederik geboren is in Houtwinkel (waarschijnlijk is dat Harsewinkel, een stadje dat vlak bij Clarholz ligt) in Munsterland. Frederik verblijft dus al in Nederland als Barend pas 8 jaar oud is.

Er zijn ook twee getuigen bij de doop van zoon Willem, namelijk Gerret of Gerrit van de Voort en Geertruij van der Voort. Over deze twee kunnen we vooralsnog niet zo veel terugvinden.

Buiten de getuigen is er nog een van der Voort, Willem. Die trouwt op 27 januari 1761 in Warmond en is volgens de akte ook geboren in Clarholz.  Willem is dus al in Nederland als Barend pas een jaar oud is. Waarschijnlijk vernoemt Barend zijn zoon, geboren in 1787 naar hem. Op ‎24 oktober 1781 overlijdt hij in Warmond en is dan volgens de akte 58 jaar oud. Dat houdt in dat hij 37 jaar ouder is dan Barend en dus geen broer is, maar wel hoogstwaarschijnlijk een oom is.

Huwelijk Willem van der Voort op 27 januari 1761	Huwelijk Frederik van der Voort op 20 maart 1768

Ook vinden we ene Hendrik terug, maar niet als getuige maar in het register van Alkemade waarin de aangiftes van lijken zijn aangetekend.  Hij overlijdt op 7 september 1792. Dat wordt aangegeven door Hendrina Peters, die aangeeft dat het gaat om haar behuwd oom. Behuwd oom houdt in de oom van een echtgenoot, dus het moet hier wel gaan om Heijndrijn Peeters en de oom van echtgenoot Barend.

Ook overlijdt er ene Jacob van der Voort op 16 april 1795. Helaas staat er niet bij wie het overlijden aangeeft. Waarschijnlijk is dit Jacob Dircks van der Voort getrouwd met Marijtje van der Lugt. Deze Jacob zou wel in Alkemade geboren zijn en wel in 1723.

Overlijden Hendrik van der Voort op 7 september 1792	Overlijden Jacob van der Voort op 16 april 1795

We vinden in het register van aangiftes van lijken Alkemade vanaf 1783 de eerste van der Voort in 1788, dat is Barend zelf die aangifte doet van het overlijden van Arend Schütter. We vinden vanaf die datum de volgende van der Voorts: Barend, Jacob, Hendrik, Neeltje, Dirk, Jannetje. Alleen van Jacob kunnen we niet vaststellen of hij familie is van Barend, maar de kans dat Jacob familie is, is aanwezig maar dan is hij wel de Nederlandse tak van de familie. Het zou nog interessant kunnen zijn om de eerste 320 pagina’s (periode 1761 – juli 1783) door te kijken op het voorkomen van de naam van der Voort. Dat zou het onderzoek nog grondiger maken, maar gaat voor nu iets te ver. Omdat zowel Willem als Frederik als Barend trouwen in Warmond, lijkt het waarschijnlijk dat de familie in Warmond is neergestreken na hun reis uit Duitsland en Barend zich daarna naar Alkemade begeven heeft.

Beroep

Over het beroep van Barend is niets bekend. De meest voorkomende werkzaamheden in de omgeving van Alkemade was in de tuinbouw. Omdat er verder niets over bezittingen van Barend terug te vinden is, nemen we aan dat hij geen eigen huis, noch eigen grond in bezit had. Als hij in de tuinbouwsector werkzaam was, dan hoogstwaarschijnlijk als knecht.

Een andere mogelijkheid is dat hij heeft meegewerkt aan de drooglegging van een aantal polders. In 1784, een jaar na zijn huwelijk, wordt de Veender- en Lijkerpolder ten westen van Roelofarendsveen drooggemaakt. In hetzelfde jaar worden de Akersloot-, Hertog- en Blijverspolder drooggelegd. Deze liggen ten westen van de Lijkerpolder. Toch lijkt het waarschijnlijker dat er door de nieuwe landerijen meer werkgelegenheid is ontstaan in de land- en tuinbouw en veeteelt waarvan Barend gebruik heeft gemaakt.

Het bestuur van de Goote Veenderpolder is opgericht  in 1632, van de Lijkerpolder in 1634. In 1649 werden de polders gecombineerd met de Gogerpolder en enkele delen van de gebieden die buiten de bedijking vielen werden in een apart bestuur ondergebracht, de Veender- en Lijkerpolder buiten bedijking. Op 1 mei 1717 werden de polders weer van de Gogerpolder losgemaakt. Op 5 maart 1744 werden de polders samengevoegd om droog te malen, waarbij onder andere twee twaalfkantige stenen molens zijn gebruikt, de Lijkermolen nummer 1 en de Lijkermolen nummer 2 beide gebouwd in 1780. De drooglegging was in 1784 voltooid.

Overlijden

Barend overlijdt op 23 december 1810 in zijn woonplaats Nieuwe Wetering. Nieuwe Wetering is een lintdorp dat al heel lang bestaat. Het wordt al genoemd in 1342.
Er wordt bij de gemeente twee keer aangifte gedaan. We zien de inschrijvingen in de boeken onderstaand.

Overlijdensakte – Bovenste is uit het register van overledenen waarin aangetekend wordt of er nog sprake is van een erfenis waar belasting over betaald moet worden. Dat is niet het geval. Onderste aantekening is uit het register van aangegeven lijken. We zien dat Barend 50 jaar oud is geworden en één keer gehuwd is geweest.

 

Bronnen en foto’s: Wiewaswie,  Genealogie Online, Nationaal Archief, Wikipedia, Genealogie Online, Hansfarjon.nl – Hollandschap Export, Henk50.nl, Geschiedenis van Zuid-Holland – erfgoedhuis, Freundeskreis Propstei Clarholz, NVG – artikel van  J.W.G. Netelbeek

Schema van de Kamp van der Voort

menu (afgeschermd)