Wonen in Bandoeng – Hedwich de Vries

Adressen

Uit nota bene de registers van de Gemeente Den Haag weten we dat het gezin in het Tjibeunjing Plantsoen 35a woont en dat is volgens de folder van de gemeente plan X (in de zin van 10). In de tekst zien we dat het Gouvernementsbedrijf hier woningen heeft aangeschaft ten behoeve van de ambtenaren en dat kan precies de reden zijn waarom het gezin Hetzel in deze wijk komt te wonen.

Onderstaand een deel van een kaart uit 1935 van Bandoeng waar het Tjibeunjing Plantsoen op te vinden is. Klik hier om de hele kaart te zien. Op de onderste foto staat Tjibeunjing lantsoen 33, dat zal waarschijnlijk het huis van de buren geweest zijn.

Wilhelm krijgt een baan gouvernementsbedrijven bij den dienst van den mijnbouw. Het is de bedoeling dat hij onderzoek doet en om die reden woont het gezin in de beginjaren op Zuid-Borneo en Celebes. In 1931 wordt hij aangesteld in Batavia. Waarschijnlijk niet zo heel lang daarna verhuist het gezin naar de stad Bandoeng. Dat is fijn voor het gezin, want het is een aanmerkelijk beter klimaat dan sommige van de voorgaande woonplaatsen. Het is vooral koeler in Bandoeng dan in de kustplaatsen en dat heeft te maken met de hoogte waarop Bandoeng ligt.
Er wonen genoeg Nederlanders in Bandoeng in de tijd dat het gezin zich er vestigt.
We weten dit omdat de Dienst van het Grondbedrijf van de Gemeente Bandoeng een ‘verkoopfolder’ uitbrengt waarin de loftrompet wordt afgestoken over Bandoeng en uiteraard wordt ook aangegeven hoeveel mensen de nieuw te werven bewoners zijn voorgegaan.
De folder is uitgebracht rond 1932 dus Wilhelm zal deze wellicht ook meegekregen hebben.

Tjibeunjing Plantsoen in 1938

Deze video is geplaatst op Youtube door Jan van Andel. De titel is Bandung 1938 Vliegveld. De hoofdpersonen wonen blijkbaar op het Tjibeunjing Plantsoen aan de noordzijde. Het gezin Hetzel woont aan de zuidzijde.

In 1942 zien we op de interneringskaart van Wilhelm dat het gezin op de Randweg woont. Die weg bevindt zich in het villadorp Tjioemboeloeit dat tegenwoordig Ciumbuluiet heet. Overigens heet het Tjibeunjing Plantsoen nu Taman Cibeunying en de Randweg Rancabentang, Jl. Bandoeng heet uiteraard Bandung.

Tjioemboeloeit ligt ten noorden van Bandoeng en is een wat meer landelijk gebied in die tijd. Het ligt aan de weg die naar het stadje Lembang leidt. In een krantenartikel uit de Haagsche Courant van 1 maart 1938 wordt bericht over een ernstig auto-ongeluk. In de beschrijving van het ongeluk krijgen we een goed beeld van de omgeving.

Bij de Tjikapoendoeng vallei

Kali rivier bij Bandoeng

Tjioemboeloeit had een aantal theeplantages, een die de naam droeg en daarvan is een stuk opgekocht door de kunstenaar Hal Wichers. Het lijkt er overigens op alsof meer delen van de wijk gebouwd zijn op voormalige landbouwgrond, theeplantage.
Hal Wichers laat een huis bouwen en betrekt dat met zijn familie in 1936. Het kan bijna niet anders of de Hetzels moeten hem gekend hebben.

Er is nog steeds een aantal theeplantages rond Bandoeng. Zie de foto’s bij het hoofdstuk Omgeving. De theeplantage die de naam draagt van de wijk Tjioemboeloeit is de zien op de foto links uit 1880.

We zien ook regelmatig krantenberichten over het wel en wee van het chique deel van Bandoeng waar de Hetzels wonen. Helaas breekt er met enige regelmaat hondsdolheid uit. Maar er zijn ook grootse plannen en veranderingen. Zo blijkt uit de krant dat er een rubberplantage is ten noorden van de wijk, maar die moet in 1939 ten dele wijken voor een nieuwe villawijk. In het zuidelijk deel van de wijk wordt een sanatorium gebouwd. En dat is er nog de kolonisatieopleiding. We hebben bovenstaand al gezien dat de stad Bandoeng weliswaar flink groeit in de twintiger jaren, maar de gemeente blijft ook in het decennium daarna mensen werven om er zich te vestigen. Zo wordt er bij Tjioemboeloeit een kolonistenopleiding gestart. Die beoogt potentiële en nieuwe kolonisten op te leiden, met name in het starten van landbouwondernemingen. Met enige regelmaat schort het aan financiën en het aantal aanmeldingen voor de opleiding lijkt ook tegen te vallen.