Rond de Turfmarkt in Den Haag – 19e eeuw

We zien dat Hubertus van der Meer en zijn ouders wonen op of rond de Turfmarkt in Den Haag. Dat is niet verwonderlijk gezien het beroep van Hubertus en zijn vader Roelandus, turfdrager.

Van Roelandus van der Meer weten we dat hij en zijn gezin wonen op de Turfmarkt 2 (opgetekend in 1823) en later op de Houtmarkt 9 (opgetekend in 1837).

Theodorus woont ook op de Turfmarkt, bij zijn ouders en later zien we dat zijn dochter Theodora op de Ammunitiehaven woont voor haar huwelijk, dus waarschijnlijk bij haar ouders.

Kaart uit 1833

Onderstaand een deel van een kaart van Den Haag uit 1833. Te zien is het woongebied van de van der Meers. Bij de rode nummers 3 zien we de Turfmarkt en de Houtmarkt en meer naar het zuiden bij nummer 19 de Ammunitiehaven.

Turfmarkt en Houtmarkt

Op de foto bovenaan de pagina zien we rechts de Turfmarkt, links de Houtmarkt en de kerk op de achtergrond is de Nieuwe Kerk. Het is een door de Library of Congress (Washington – USA) ingekleurde foto van rond 1900. De familie van de Meer woonde zowel op de Turfmarkt als op de Houtmarkt aan het begin van de straat, dus vlak bij de kerk.

Hoewel de foto genomen is rond 1900 en de familie daar decennia eerder woonde, zal de aanblik niet wezenlijk anders geweest zijn. We kunnen dat bijvoorbeeld zien op een foto uit 1860 die genomen is vanaf de Turfmarkt en een klein stukje van de Houtmarkt toont en ons een blik gunt op de vismarkt die die dag gehouden wordt op het Lage Zand. We zien eerste de volledige foto en dan een vergroting van de blik op de vismarkt. Op het kaartje bovenstaand zien we het Lage Zand (de straat die loopt vanaf de Houtmarkt – rode nummer 3 tot aan de Heeren Midden Gracht -net boven rode nummer 6)

De Turfgracht was een verbindingsgracht binnen de Haagse grachtengordel die op initiatief en besluit van Prins Maurits ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog werd aangelegd in ca. 1661. Kijkend in zuidelijk richting over de Turfgracht had men een goed uitzicht op de in classicistische barokstijl gebouwde en net voltooide Nieuwe Kerk (1654). Op de kades werd turf en hout overgeslagen en de bewoners van de gracht mochten iedere schipper die voor hun huis aanlegde 14 stuivers vragen.

De Turfmarkt had net als de Houtmarkt vele kleine zijstraatjes zoals het Lage Zand dat we bovenstaand zien, ooit een klein grachtje tussen Turfgracht en Schedeldoekshaven en de Grote en de Kleine Brouwerstraat. In de 17de eeuw ontstond hier brouwerij De Ooievaar. Net als voor alle Haagse binnenstadsgrachten was de stank ervan vaak niet te harden. Dit komt doordat bewoners al hun afval en fecaliën in de gracht gooiden en er onvoldoende afwatering was. De Haagse Beek voerde vaak te weinig water aan dat via het Spui afgevoerd kon worden naar de Trekvliet en zo het grachtenstelsel kon schoonspoelen. Een kanaal naar zee dat dit probleem had kunnen oplossen kwam er toen niet.

Lange tijd is de omgeving van de Turfmarkt ook het gedeelte geweest waar een deel van het Haagse bier werd gebrouwen. In 1903 werd de Turfgracht gedempt en in 1904 kwam er een plantsoen voor in de plaats. Dat verdween in WOII. De huidige Turfmarkt ligt nog op de plaats van de voormalige kade, de naam Houtmarkt bestaat nog wel als straatnaam maar is nu een zijstraat van de Schedeldoekshaven. De Turfmarkt heeft als meest aanzienlijke ‘bewoner’ het IJspaleis, of te wel het stadhuis van Den Haag. Het stadhuis heeft twee zij-ingangen op de Turfmarkt.

Turfmarkt nummer 2

In 1823 woont het gezin van der Meer dus op de Turfmarkt 2. Op de onderstaande tekening uit ca. 1850 zien we het eerste stuk van de Turfmarkt rechts. Er is ook het huis nummer 2 op te zien, waarschijnlijk het huis net voor het uithangbord.

De onderstaande foto is gemaakt in 1864 door A. Braun.

Houtmarkt nummer 9

In 1837 woont het gezin van der Meer op de Houtmarkt 9.

In 1905 wordt er door Hijmans een foto gemaakt van nummer 10. Het huis rechts op de foto, waarvan we nog een klein stukje zien, moet dus nummer 9 zijn. Gezien de stijl zal het nog hetzelfde huis zijn als in 1837.

Ongeveer vijf jaar na het nemen van deze foto zijn zowel nummer 9 als nummer 10 afgebroken en is er een nieuw pand opgetrokken.