Gerben Arjens & Rinske Pyers

Gerben Arjens, boer in Lutkewierum, stamvader van de Timmengas

Persoon	Gerben Arjens	Rinske Piers
Ouders:	Onbekend	Pyer Hessels en Pietrieck Jans
Doopdatum:	Geboorte- en doopdatum onbekend	12 juni 1696 Jorwerd
Huwelijk:	23 april 1730	Lutkewierum – Súdwest-Fryslân – Friesland
Overlijdensdatum:	Na 1749	Voor 1749
Link naar GenealogieOnline:	——>	——>

Echtpaar

Gerben en Rinske trouwen in Jorwerd in de Hervormde Gemeente op 23 april 1730 in de Sint-Radboudkerk. Deze kerk bestaat nog, zie onderstaande foto’s. Op de trouwakte staat dat Gerben van Lutkewierum komt en Rinske van Jorwerd.
Het eerstvolgende dat we van het echtpaar zien is de vermelding van de doop in januari 1736 van hun tweede zoon Pier. Pier wordt gedoopt in Lutkewierum, maar het vermoeden bestaat dat het gezin eerst elders gewoond heeft. Van oudste zoon Arjen is geen doopakte te vinden.
In oktober 1737 wordt zoon Pytter gedoopt en in december 1739 dochter Pyttrik die volgens de vermelding in het doopregister als zuigeling is overleden. Nu kunnen er meer doopaktes ontbreken dan die van Arjen, maar het lijkt maar een klein gezin te zijn geweest. Waarschijnlijk is Rinske na 1739 inmiddels te oud om nog meer kinderen te baren. Ze is bij geboorte van Pyttrik al 45.

In 1744 bij de volkstelling zien we dat het gezin uit 9 personen bestaat. Hoewel de meest voor de hand liggende gedachte is dat dit Gerben en Rinske zijn met 7 kinderen, kunnen er ook ouders ingewoond hebben, of knechten en dienstmeiden of zelfs broers en zusters. Ook kunnen of Gerben of Rinske al eerder getrouwd zijn geweest en uit dat huwelijk kinderen meegebracht hebben. Tenslotte was Rinske in het huwelijksjaar al 34. Vijf jaar later bij de quotisatie zijn er nog 5 personen, 4 volwassenen (iedereen van 12 jaar of ouder) en één kind.

Gerben Arjens ca. 1695 – na 1749

Over de afkomst van Gerben is weinig te vinden. Uit de quotisatie van 1749 weten we dat hij gemeen boer is. Gemeen betekent in dit geval gemiddeld, hij was niet arm, maar behoorde blijkbaar ook niet tot de rijke herenboeren, dat zal vooral er mee te maken gehad hebben dat hij het land pachtte en niet de eigenaar was. We weten uit het reëlkohier van 1735 dat hij toen al behoorlijk wat land in gebruik had en het gemiddeld zal in dit geval ook wel bovengemiddeld geweest zijn. Niet ongunstig trouwens om als ‘gemeen’ aangemerkt te worden, want de classificatie bepaalde voor een deel de hoogte van de aanslag.

Boer werd je niet zomaar, dat kwam uit de familie. We mogen aannemen dat de vader van Gerben ook boer was. Mogelijk is dat Arjen Allerts, die bij de volkstelling in 1744 vermeld wordt boven Gerben. Omdat dat nauwelijks als bewijs mag worden gezien, merken we Gerben Arjens aan als stamvader van de Timmengas. Zijn kleinzoon, zoon van Arjen, die naar hem vernoemd wordt, neemt in 1811 de naam Temminga aan, die later wijzigt naar Timmenga.

Er zijn aanwijzingen dat Gerben mogelijk helemaal niet uit Hennaarderadeel kwam. Waar zijn roots liggen is vooralsnog niet duidelijk. Mogelijk heeft de later aangenomen naam Temminga er iets mee te maken. De naam Tamminga (met allerlei spelvarianten) komt al ver voor zijn tijd voor in Groningen (maar dat geslacht stamt waarschijnlijk ook uit Friesland) en in Friesland. Er is een terp die Tammeterp heet.

Over de quotisatie

Op de bovenstaande registratie van de volkstelling in 1744 zien we dat Gerben voor de aankomende quotisatie aanbiedt 10 caroli gulden te betalen. Dat was leuk geprobeerd maar uiteindelijk betaalt hij 48 caroli gulden en 15 stuivers (caroli gulden 48,75). De vraag is hoe ‘gemeen’ hij nu werkelijk was. Om te vergelijken, de pastor loci van Lutkewierum werd aangeslagen voor 46/15 (46 gulden / 15 stuivers), van de andere dorpsgenoten: een welgestelde boer voor 50/9, een gemeen dijkman voor 24/3, een gemeen bakker (er zijn dan drie bakkers in het dorp) voor 29/17 en de timmerlieden van Lutkewierum voor respectievelijk 20/8, 29/3 en 9/1 (de laatste was alleenstaand). Dit zijn enkele voorbeelden van de 85 gezinshoofden in Lutkewierum die werden aangeslagen. Nu hangt de aanslag ook samen met het aantal personen in een gezin, maar toch. Gerben behoort tot de groep hoogst belaste personen in het dorp.

Na 1749 zien we geen vermeldingen meer over Gerben.

Lees hier meer over de quotisatie.

Beroep

Reëlkohieren De reële goedschatting zoals deze belasting op onroerende goederen officieel heet, werd ingevoerd in 1711 om gelden bijeen te krijgen voor de Spaanse Successie-oorlog. De belasting werd het jaar er na afgeschaft, maar werd in 1714 weer ingevoerd en bleef tot 1805 bestaan. De reëlkohieren zijn goed te vergelijken met de floreenkohieren (In deze kohieren werd vanaf 1511 de grondbelasting opgetekend). Er is een aantal verschillen. De floreenkohieren werden iedere 10 jaar opgetekend, de reëlkohieren ieder jaar waardoor een betere bepaling van eigenaren/bewoners van een bepaald pand mogelijk is. De reëlkohieren vermelden meer panden, namelijk alle panden en landerijen uit de floreenkohieren, aangevuld met alle huizen/landerijen in het dorp die niet floreenplichtig waren.

Gerben is boer in Lutkewierum. Het bewijs daarvoor vinden we in het zogenaamde reëlkohier van Hennaarderadeel van 1735-1736. We zien dat hij aanzienlijke hoeveelheden grond heeft, nog opgetekend in pondemaat. Het gaat om een totaal van 74,5 pondemaat dat hij grotendeels van de erven van Sjoerd Idses Reenstra pacht en nog 4 pondemaat van de kerk van Lutkewierum.

Een pondemaat is ca. 0,37 hectare, dus omgerekend woont en boert hij op 27,5 hectare. Dat is de grootte van 55 voetbalvelden. In 2016 zou dat land een waarde hebben van ca. anderhalve miljoen euro. Hij betaalt er ruim 100 florijn belasting over dat jaar, omgerekend naar 2016 is dat ca. 1200 euro. Er worden in Lutkewierum 25 pachtdelen belast en vele (ca. 70) niet belast. Het totaal dat er aan belasting wordt binnengehaald in Lutkewierum in 1735-1736 bedraagt ca. 1290 florijn. Gerben betaalt dus ongeveer een twaalfde deel en is daarmee één van de grootste pachters van het dorp.

Er is ook een reëlkohier bewaard gebleven van de voorgaande periode; 1733-1734. In dat kohier vinden we Gerben niet terug. Wel is er een aantal posten waarbij staat dat er meerdere pachters zijn, dus daar zou Gerben nog onderdeel van kunnen zijn, maar dat is vrij onwaarschijnlijk gezien de hoeveelheid grond die hij een jaar later pacht. We zien wel hetzelfde onroerend goed terug in het kohier van 1733, maar dat wordt dan nog belast aan de eigenaren, dus stond te huur. Dat zou inhouden dat Gerben pas rond 1735 met zijn gezin in Lutkewierum neergestreken is. Dat klopt ook met het feit dat we als eerste kind in de doopaktes van de kerk van Lutkewierum Pier terug zien die in 1736 gedoopt wordt. Rinske en Gerben trouwen al in 1730 en we weten dat ze in 1736 al minstens één kind hebben, Arjen.

Klik hier om de inleidende pagina van het kohier te zien en de hele pagina waarop Gerben vermeld wordt.

Rinske Piers 1696 – na 1739

Rinkse wordt gedoopt in Jorwerd op 12 juli 1696 en is de dochter van Pyer Hessels en Pietrick Jans. Rinske wordt geboren in een gezin met drie jongens (Hessel 12 jaar oud, Pieter 8 jaar oud en Lieuwe 2 jaar oud). Er werden vier jongens geboren, maar één (Lieuwe) overlijdt voor zijn derde levensjaar. Vier jaar later wordt er een tweeling geboren, de jongens Baucke en Jan en in 1703 komt zusje Pyttie ter wereld.
Vader Pyer wordt in 1658 gedoopt in Oosterend. Hij trouwt met Pietrieck in 1682 in Jorwerd, hij komt dan uit Jorwerd en zij uit Wommels. Het gezin vestigt zich waarschijnlijk in Jorwerd waar het echtpaar lidmaat is van de kerk aldaar en daar worden alle kinderen gedoopt. De laatste vermelding die we vinden van de ouders van Rinske is 1702 (vermeld als lidmaat). Van Rinske weten we alleen dat ze in 1739 haar jongste kind baart.

 

Foto’s van kerk in Jorwerd zijn gemaakt door Udo Ockema, van het interieur door Pazsit Ulla, de luchtfoto komt van frieslandair.nl. Bronnen: Tresoar, Wikipedia, rug.nl, Zoektocht door de archieven (Sneuper no.31, januari 1995) geschreven door R. Tolsma

 

Naar menu Selius

Schema voorouders