| Naar menu Selius |
| Voorouderschema |
Van de naam Temminga, naar Timminga, naar Timmenga
| Persoon | Gerben Arjens Timmenga | Jitske Willems Schreversteyn |
| Ouders: | Arjen Gerbens en Sijtske Heeres | Willem Jans Schreversteyn en Baukjen Leuwes |
| Doop- of geboortedatum: | 31 december 1756 – Lytsewierrum (geboorte) | 27 juni 1751 – Hidaard (doop) |
| Huwelijk: | 26 juli 1778 | Skearnegoutum, Súdwest-Fryslân, Friesland |
| Overlijdensdatum: | 5 februari 1838 – Lytsewierrum | 19 maart 1809 – Lytsewierrum |
| Link naar GenealogieOnline: | ——> | ——> |
Echtpaar
Gerben Arjens en Jitske Willems trouwen in Scharnegoutum op 26 juli 1778. De akte vermeld dat ze daar beiden vandaan komen. Ze trouwen in de Nederlands Hervormde gemeente Scharnegoutum Loënga. Het terpdorp Scharnegoutum ligt een paar kilometer ten noorden van Sneek. 
Jammer genoeg was het die dag somber weer en werd het maar 17 graden. Erfstadhouder Prins Willem V was vorst van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Er waren al kranten in die tijd, zo ook de Leeuwarder Courant die een dag voor hun huwelijk bericht over de staatsomwenteling in Noord-America.
We vinden van Jitske en Gerben 5 kinderen terug. De oudste, Arjen wordt in 1781 geboren, gevolgd door Willem in 1782 en Pier in 1784. In 1787 wordt de eerste en enige dochter geboren die wordt vernoemd naar de moeder van Gerben, Sytske. Nakomertje Bauke komt pas in 1795 ter wereld. Het lijkt er op dat hij al vroeg sterft, we zien hem niet terug bij de naamsaanneming in 1811. Willem en Pier bereiken wel de volwassen leeftijd maar worden niet oud, respectievelijk 29 en 36. Alleen Arjen bereikt de mooie leeftijd van 77. Van Sytske weten we dat ze trouwt in 1822.
Al hun kinderen worden in Lutkewierum gedoopt en bij oudste zoon Arjen wordt vermeld dat hij geboren is aldaar, verder worden alle kinderen in Rien geboren. Gerben woont in Lutkewierum in 1812 als zoon Arjen trouwt.
1811 – Naamsaanneming
In 1811 werd het dragen van een familienaam verplicht en moest elk gezinshoofd de gekozen naam op het gemeentehuis laten registreren. In Friesland waar velen nog geen familienaam gebruikten, betekende dit een grote verandering. De verplichting werd per decreet opgelegd door Napoleon. Er werden ook wat eisen aan gesteld, zo mocht je niet de naam van een stad aannemen en kreeg je de naam die je vader voor je uitkoos of eventueel je grootvader.
Gerben kiest voor de naam Timmenga, of eigenlijk Temminga want dat is wat er vermeld staat. Zijn zoon Pier doet in 1811 hetzelfde, die schrijft zich apart in (maar wel op dezelfde datum en ook in Wommels) omdat hij dan al gezinshoofd is (getrouwd in mei van dat jaar) en neemt ook de naam Temminga aan. De vraag is of de inschrijvingen een vergissing waren, of hebben ze zich bedacht en er later Timminga van gemaakt. Er staat op de aktes ‘kan niet schrijven’.
Een jaar later tekent Gerben de trouwakte van zijn zoon wel (als Gerben Arjens), maar dat is een heel andere schrift dan in 1822 als hij de trouwakte van zijn dochter tekent. Het lijkt er op alsof iemand voor hem tekende in 1912, wellicht weer in 1922, maar het kan ook goed zijn dat hij zelf tekent. Frappant is dat zowel Gerben als zijn dochter tekenen met Timminga. De naam is dan veranderd van Temminga, naar Timminga. Zoon Arjen schrijft op alle doopaktes van zijn kinderen, de laatste wordt geboren in 1823, zijn naam als Timminga. Op alle trouwaktes van zijn kinderen, de eerste trouwt in 1839, tekent hij met Timmenga.
Gerben overlijdt in 1839 en dan staat zijn naam geschreven als Timmenga. Hij is dan gedurende zijn leven Gerben Arjens, Gerben Arjens Temminga, vervolgens Gerben Arjens Timminga en op het laatst Gerben Arjens Timmenga genoemd. Hoogstwaarschijnlijk zal hij zichzelf vooral beschouwd hebben als Gerben Arjens.
Het is een raadsel waar de naam vandaan komt. De latere Timmengas vermoeden dat het met het vak timmerman te maken heeft, het Meertens Instituut verklaart het tot een patroniem, het zou dan zoon van Tiemen zijn. Alleen een Tiemen vinden we niet terug bij de voorouders die Gerben gekend zou hebben. De naam bestond wel al voor 1811 in Friesland in een iets andere vorm namelijk Tamminga en ook zijn er vermeldingen van de naam Temminga onder andere in de adellijke familie Burmania. Vooralsnog zijn er geen aanwijzingen dat Gerben van de Burmania familie afstamt. Nu kwam het vaker voor dat er een naam ‘van zolder’ gehaald werd, zelfs als die naam van verre voorouders (niet per se in de mannelijke lijn) kwam, of van aangetrouwden van verre voorouders, dus het is nog altijd een reële mogelijkheid.
We vinden geen bewijs van het feit dat Gerben of eventueel zijn vader timmerman zou zijn, we vinden ook geen bewijs van het tegengestelde, hoewel wel aanwijzingen. Gerben wordt in de trouwakte van zoon Arjen in 1812 aangeduid als arbeider, idem in de trouwakte van 1822 van dochter Sytske. Zoon Arjen wordt wel timmerman genoemd en die zien we in de kranten terug als zodanig. Dat zou eventueel de aanleiding geweest kunnen zijn voor het aannemen van de naam Timminga of Timmenga. Misschien klopt het familieverhaal (vaak blijken zulke verhalen een kern van waarheid te bevatten) en heeft Gerben de familie ingeschreven maar Arjen de naam gekozen. Dat zou ook verklaren waarom Gerben zich verkeerd in lijkt te schrijven.
De twee halfbroers van Gerben, Haye en Pieter nemen de naam van der Heide aan.
Ook in Oost-Friesland is de naam bekend maar dan in de variant Tymenga of Tyminga.
Gerben Arjens
Gerben wordt geboren op oudejaarsdag 1756 en één dag later op nieuwjaarsdag gedoopt in Lutkewierum als oudste zoon van Arjen Gerbens en Sijtske Heeres. Hij is nog een kind als zijn moeder overlijdt. Ook zijn broertjes en zusjes overlijden allen als Arjen nog heel jong is. Als hij 11 jaar oud is hertrouwt zijn vader en krijgt hij twee halfbroers en twee halfzusjes. De laatsten overlijden jong. Met zoveel sterfgevallen van dierbaren om hem heen zal zijn jeugd niet gemakkelijk geweest zijn. Over zijn beroep komen we alleen iets te weten uit de twee huwelijksaktes van zijn kinderen. Daarin wordt hij arbeider genoemd. Dat is een ruim begrip. Hij kan op het land gewerkt hebben, of in een fabriek, maar ook in dienst zijn geweest van een ambachtsman, hoewel in het laatste geval dat vaak wel aangeduid wordt in termen als timmerknecht, of bakkersknecht, etc. Misschien was hij zelf een ambachtsman maar verkoos de term arbeider, of vond de ambtenaar van de burgerlijke stand dat hij zo aangeduid moest worden. Het blijft raden. Op de huwelijksakte van dochter Sietske zien we bovenstaand dat vader en dochter tekenen met Timminga.
Onbemiddeld was hij waarschijnlijk niet. Zoon Pier, van beroep koopman, die al in 1823 overlijdt, heeft getuige een advertentie in de Leeuwarder Courant van 16, 19 en 29 september een nalatenschap in Lutkewierum, hoewel er wel crediteuren blijken te zijn. Al in 1820 zoekt zoon Arjen als mr. timmerman en molenmaker personeel in Oosterend. Het was in die tijd niet gemakkelijk om je uit een arm milieu te ontworstelen, dus als twee zoons blijkbaar goed geboerd hebben, of in ieder geval goed genoeg om nog een huis in nalatenschap te hebben, zullen ze niet uit een armlastig gezin voortgekomen zijn.
Gerben overlijdt op 5 februari 1838. Hij is dan 81 jaar oud.
Volkstelling
1929
In 1929 is Gerben 72 jaar oud en wordt zijn gezin geregistreerd in Lutkewierum bij de volkstelling. De pagina is hier te zien.
Het is een samengesteld gezin. Zijn kinderen hebben het nest al lang geleden verlaten en zijn vrouw is overleden. Gerben moet een goed hart gehad hebben, want we zien ene Jitske Piers Timminga vermeld staan. Zij is 12 jaar oud. Ze is de dochter van Pier Gerbens Temminga en Klaaske Aukes Pruim en dus zijn kleindochter. Veel van haar vader zal zij zich niet hebben kunnen herinneren, die overlijdt in 1821 als ze pas 4 jaar oud is. Haar moeder sterft in 1826 en dan is Jitske wees als ze nog maar 9 jaar oud is. Gelukkig heeft ze een fijne pake die haar in huis neemt. Het andere gezinslid is een weduwe van 58 jaar oud genaamd Vietje Hessels Grietman, arbeidster. Zij staat ook wel te boek als Tietje of Pietje en is de weduwe van Pieter Arjens van der Heide. En deze Pieter kennen we, het is de halfbroer van Gerben uit het tweede huwelijk van zijn vader met Jantje Haijes. Een vreemde samenstelling dus, Gerben woont met de weduwe van zijn halfbroer en met zijn kleindochter in huis nummer vier in Lutkewierum.
Alle gezinsleden zijn protestants, het beroep van Gerben is arbeider. Overigens is er een fout gemaakt bij registratie, Gerben wordt Arjen Gerbens genoemd in plaats van Gerben Arjens.
1939
In 1939 woont Vietje nog steeds op het zelfde adres, maar nu alleen. Gerben is kort er voor overleden. Waar Jitske gebleven is, is niet duidelijk. Ze is dan meerderjarig en we zien dat ze in het huwelijk treedt in 1843. Ze zal wellicht in de tussentijd dienstmeid geweest zijn.
Jitske Willems
Haat Jitske wel Jitske? Haar naam komt terug in de doopaktes, trouwaktes en overlijdensaktes van haar kinderen en wordt dan op verschillende wijzen geschreven. Als Idske, Itske, Jetske en Jitske. Een kleindochter wordt naar haar vernoemd en heet dan Jitske. Op haar eigen trouwakte staat ook Jitske. Ze overlijdt op 19 maart 1809 in Lutkewierum.
Ze wordt geboren als dochter van Willem Jans en Bauke Lieuwes in 1751. De doop is op 27 juni 1751 en als volgt vastgelegd.
Gemeente: Doopboek Herv. gem. Idaard, AEgum, Friens
Dopeling: Jitske
Geboren te Aegum
Vader: Willem Jans Scheversteyn (schoolmeester)
Moeder: Baukjen Leuwes
We weten dat Jitske dochter is van Willem en Baukje omdat dit in de huwelijkse bijlagen van dochter Sydske vermeld wordt. Sydske trouwt met Holke Douwes Dijkstra Uit IJsbrechtum, hij is 30, zij 35 jaar oud. Het huwelijk vindt plaats op 5 oktober 1822. Zie hier het eerste blad van het betreffende document, hier het tweede blad. Aangetekend moet worden dat de vader van Jitske Willem Pieters wordt genoemd, de moeder Baukje Lieuwes en er wordt vermeld dat Willem schoolmeester in IJtens was, dus waarschijnlijk is zijn naam niet goed onthouden noch de plaats waar hij lesgegeven had. Op zich niet zo vreemd want hij overleed in 1764, dus bijna 60 jaar eerder en Jitske was ook al overleden, dus de informatie over zijn schoonvader moest komen van weduwnaar Gerben.
Over Willem Jans Schreverstein
Willem is schoolmeester in Aegum. maar ook dorpsrechter en ontvanger (gemeenteontvanger van de belastingen). Onderstaand staat dat hij daar in 1740 komt en dat klopt ook met de inschrijving als lidmaat van de kerk. Wat het stuk niet vermeldt is dat hij dan getrouwd is met Doedtje Jans. Zij overlijdt binnen de vier jaar, maar na de doop van dochter Tetje op 17 februari 1741.
Uit De schoolmeesters van Idaarderadeel in de loop der tijden van de Fryske Akademy
|
In febr.1740 kwam mr. Willem Jans (weldra: Schreverstein) als “schooldienaer, dorpregter en ontvanger” te Aegum. Hij trouwde in 1744 met Baukjen Lieuwes. In 1748 was hij 52 jaar oud.In het stuk staat dat hij weldra bekend staat onder de naam Schreverstein. Dat moet ergens vandaan komen, hij zal de naam niet zomaar aangenomen hebben. Er zijn drie mogelijkheden: de naam komt van de overleden Doedtje, van zijn tweede vrouw Baukjen of zijn eigen voorouders heetten Schreverstein.
| Bronnen en foto’s: Tresoar, vernoeming.nl, genealogie Rienstra, Alle Friezen, Leeuwarder Courant, Meertens Instituut, fryske-akademy.nl |
| Naar menu Selius |
| Voorouderschema |