We weten van de persoonskaart uit het Haagse bevolkingsregister dat Heinrich in 1882 naar Den Haag verhuist. Eind 1893 verschijnt er een bericht in de krant dat hij opgenomen wordt als medevennoot onder de firma B. Derksen. Bernardus Derksen is de oom van Heinrich, de drie jaar oudere broer van zijn moeder en Jan Bernardus is dus zijn neef (7 jaar ouder dan Heinrich). Neef Jan valt overigens bij het personeel niet perse in de smaak. Zie onderstaand bij het onderdeel ‘de beginjaren’.
Ze zullen Heinrich niet zomaar vennoot gemaakt hebben en het is zeer aannemelijk dat hij vanaf 1886 (de firma wordt dan opgericht) tot 1893 ook al in dienst was bij de firma B. Derksen. Mogelijk al daarvoor in de Oude Vette Hen die als sinds 1856 op naam staat van oom Bernhard. De Oude Vette Hen is als bakkerij opgericht in 1680. We zien dat jaar later in advertenties genoemd worden. Er was overigens al eerder sprake van een Vette Hen op de Warmoesmarkt (later Groenmarkt) waar bakker Michiel Matthiasz de Beye al vroeg in de 17e eeuw een bakkerij oprichte. Als dit hetzelfde pand was, en dat is aannemelijk, dan werd de zaak dus niet in 1680, maar veel eerder opgericht.
 Dagblad van Zuid-Holland en ‘s-Gravenhage – 6 april 1856 |
 Dagblad van Zuid-Holland en ‘s-Gravenhage – 30 april 1856 |
Periode 1883 tot 1893
Onderstaand wat krantenknipsels die een beeld geven van de Oude Vette Hen in de periode 1883 tot 1893.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
van 1893 tot 1900
Het is een onrustige periode. De concurrentie tussen de broodfabrieken is moordend. We zien dat ze er niet voor schromen om zo nu en dan via een advertentie in de krant de klant te waarschuwen voor de concurrent.
Ook de werknemers worden onrustig. Bakkersgezel is een zwaar beroep, er moet ‘s-Nachts gewerkt worden en het is fysiek zwaar werk.
Er komt dan ook een staking in 1897, waar verkeerd op wordt gereageerd door de werkgevers.
Dat resulteert in het oprichten van alweer een nieuwe bakkerij. Dit keer wordt de bakkerij door de bakkersgezellen zelf opgericht. De naam is De Toekomst. Het publiek, dat toch voor het grootste deel uit de hardwerkende man bestaat, heeft sympathie voor deze bakkerij en het kost de Oude Vette Hen vele klanten.
 Haagsche Courant 9 april 1896 Haagsche Courant 5 oktober 1896 |
 Haagsche Courant 15 april 1897 |
 Telegraaf 12 november 1897
|
|
In juni 1900 overlijdt oom Berend op 67 jarige leeftijd.
Zijn weduwe Engelina Cornelia Otto is nu de derde vennoot.
 |
 |
van 1900 tot 1914
In 1900 nemen de twee neven de dagelijkse leiding op zich. De weduwe van oom Bernardus zal waarschijnlijk geen actieve rol gehad hebben in het bedrijf. In 1911 overlijdt zij en heeft de vennootschap twee vennoten, Heinrich en zijn neef Jan. De periode 1900 tot aan de Eerste Wereldoorlog wordt er een van het nieuwe zakendoen. Er worden veranderingen aangebracht aan de productie van het brood door het invoeren van elektrisch aangedreven machines, de lonen en werktijden van het personeel verandert, de producten komen ook in de schappen van de kruidenier en er wordt een tearoom geopend. Verder wordt het Station voor Maalderij en Bakkerij opgericht, evenals de Nederlandsche Vereeniging van Werkgevers in het Bakkersbedrijf.
Station voor Maalderij en Bakkerij en de Nederlandsche Vereeniging van Werkgevers in het bakkersbedrijfHet Station voor Maalderij en Bakkerij bevond zich in Wageningen en hield zich bezig met controles op de gebruikte grondstoffen door de bakkers en malers alsmede met controles op de eindproducten en of deze aan de eisen van de Warenwet voldeden. ook verzorgde het Station opleidingen. Het werd in 1909 opgericht. Wanneer de Nederlandsche Vereeniging van Werkgevers in het Bakkersbedrijf werd opgericht, is vooralsnog moeilijk terug te vinden. Mogelijk is dat rond 1906. Later zal Heinrich jarenlang functies bekleden bij deze organisatie, onder andere is hij de voorzitter van de afdeling Den Haag. |
In de beginjaren van de nieuwe eeuw komen we twee berichten tegen van het gratis verstrekken van brood aan militairen en aan werkelozen. of dat nu goede reclame was, of uit het hart kwam is niet bekend, maar het is een aardige geste. We hopen natuurlijk dat dit de groter wordende invloed is van Heinrich. Op 1 mei 1906, de zaak bestaat dan 50 jaar, worden maar liefst 3.000 bons (bonnen) uitgedeeld onder de armen die daarmee een krentenbrood kunnen bemachtigen.
In 1905 is het zover, de fabriek moderniseert en schakelt over op elektriciteit. In het krantenartikel staat dat de buren er vast blij mee zullen zijn. Die hadden nogal last van de rook uit de schoorsteen.
In 1907 wordt een tearoom ingericht, dat lijkt een reactie op de concurrenten. Er wordt over bericht vanuit Surabaya. Er staat dat de Oude Vette Hen er als de kippen bij was en nu een innig net salon voor ververschingen heeft ingericht. In 1913 wordt er een nieuwe lunchroom geopend.
Op de foto bovenstaand zou de Oude Vette Hen in aanbouw te zien zijn.
Patentaanvraag en verleningIn 1913 vraagt Heinrich een patent aan in Duitsland. Dit wordt in 1921 verleend. Het lijkt te gaan over iets als een houder voor bakvormen. Er is verder weinig over terug te vinden en het is ook onduidelijk of de aanvraag ook in Nederland gedaan is. |
In 1910 wordt het beschuit blijkbaar ook bij de kruidenier verkocht, want daar wordt overvloedig voor geadverteerd. Het is te begrijpen dat het van groot belang was voor de fabriek om onderdeel uit te maken van het assortiment van de kruidenier en te voorkomen dat de concurrent in de schappen lag. Er staat niet een kruidenier met naam en toenaam genoemd, dus hopelijk voor Heinrich heeft de Oude Vette Hen met alle kruideniers een overeenkomst gesloten. In datzelfde jaar verschijnt er een artikel over de Oude Vette Hen in het bekende tijdschrift Het Leven. De foto is wel bewaard gebleven, er is geen archief van de inhoud van de uitgebrachte oplages. Waarschijnlijk is het betreffende artikel dan ook verloren gegaan. We zien in de krant dat het artikel uitgekomen is.
In 1911 overlijdt de weduwe Derksen en zijn Jan en Heinrich de twee overgebleven vennoten.
Eind 1912 zien we dat de Haagse bakkerijen akkoord gaan met nieuwe arbeidsvoorwaarden voor de medewerkers. Een jaar later, eind 1913, worden er bakkersstakingen gehouden in Den Haag, maar de kranten berichten dat de Oude Vette Hen hier niet bij betrokken is. Blijkbaar hebben die tevreden medewerkers, of niet zo stakingsbereid als in andere fabrieken. De stakingen komen niet uit de lucht vallen. Het is crisistijd en al spoedig zal de Eerste Wereldoorlog uitbreken en zullen de problemen veel groter worden, maar daar heeft dan niemand nog weet van.
 Delftsche Courant 12 april 1903 |
 Haagsche Courant 23 januari 1904 |
 Haagsche Courant 9 september 1904 |
 Haagsche Courant 23 oktober 1905 |
 Haagsche Courant 17 april 1906 |
 Haagsche Courant 2 mei 1906 |
Soerabaijasch Nieuwsblad 31 oktober 1907
 Nederlandsche Staatscourant 27 maart 1911 Haagsche Courant 26 augustus 1912 |
  Haagsche Courant 30 december 1912 |
Van 1914 tot 1918
Tijdens de Eerste wereldoorlog heerst er voedselschaarste in Nederland. Er is ook een tekort aan meel, met name tarwe. Dat kon niet meer zo gemakkelijk uit De Verenigde Staten worden aangevoerd. Bakkerijen door het hele land kregen hier mee te maken en dus ook de Oude Vette Hen. Heinrich duikt veelvuldig in verschillende rollen op in de kranten. Als directeur van B. Derksen / Oude Vette Hen en als lid van de Nederlandse Vereeniging van Werkgevers in het Bakkersbedrijf. Vaak hebben de berichten te maken met de schaarste aan tarwe. Klik hier om hierover meer te lezen en over de rol die Heinrich had.
Logischerwijze wordt er in de oorlogsjaren niet veel geïnvesteerd door de twee vennoten. Er wordt nog wel aan liefdadigheid gedaan, hoewel op beperkte schaal en we kunnen ons ook niet helemaal aan het idee onttrekken dat er voor de Oude Vette Hen wel commercieel voordeel was. Liefdadigheid was nodig want er was veel armoede in die tijd. Nederland, dat indertijd 6 miljoen inwoners had, kreeg ook nog te maken met zo’n 1 miljoen vluchtelingen, voornamelijk uit België. Heinrich draagt op persoonlijke titel bij aan één van de vele initiatieven, hij schenkt een kunstwerk. Klik hier om er over te lezen.
De Oude Vette Hen past zich in de loop der jaren aan de ‘gewone klant’ aan, maar blijft wel beschouwd worden als de Haagse chique. De naam is bekend door het hele land, zelfs in Friesland. Zo wordt er een hilarisch stuk geschreven op 4 november 1916 in de Leeuwarder krant. De schrijver Jan van Munt plaatst een wekelijkse rubriek in de krant genaamd Brieven uit de Residentie. In deze brief noemt hij de Oude Vette Hen. Dat doet hij vaker. Iemand als Selius Jelles Timmenga zal er vast hartelijk om gelachen hebben….
 Haagsche Courant 10 november 1915 |
 Haagsche Courant 4 februari 1916 |
Van 1918 tot 1925
|
WIE CONTROLEERT WIE Het Station voor Maalderij en Bakkerij te Wageningen is in het leven geroepen om de maalderijen en bakkerijen te controleren. Vooral op de kwaliteit van de producten en of die voldoen aan de Warenwet. Nu wordt er een commissie in het leven geroepen om Het Station te controleren. Dat zou op zich nog prima zijn, ware het niet dat de gecontroleerden, de fabrikanten van brood, in de commissie plaatsnemen, zoals onze Heinrich. Die controleren nu de instantie die hen weer controleert. Wie controleert nu wie. Vreemde opzet…. |
De oorlog is voorbij en alles begint zich te herstellen. Het assortiment wordt uitgebreid met de verkoop van cacao en de tearoom / lunchroom in de Oude Molstraat wordt nog maar weer eens verbouwd en uitgebreid. Er is volgens de Nederlandsche Staatscourant ook een wijziging in de statuten. Wat die wijziging inhoudt moet nog nader bekeken worden.
Het zijn de jaren van de grote veranderingen. De NV Vereenigde Bakkerijen wordt begin 1921 opgericht. De naam Oude Vette Hen blijft weliswaar nog voor het publiek de naam behouden, maar verdwijnt deze steeds meer naar de achtergrond. Zie de foto van de etalage bovenaan de pagina. De fabriek van de Oude Vette Hen in de Oude Molstraat brandt niet lang na de fusie volledig af. Dit zal ook niet geholpen hebben bij het goed in stand houden van de naam. Gelukkig is er een goed afgesloten verzekering en komt de eerder aangegane fusie prima uit, want de productie kan naadloos worden voortgezet bij de Haagsche Broodfabriek. Overigens was er een twee jaar eerder een aanvraag gedaan om een nieuwe fabriek te mogen starten in de Neptunusstraat, maar van die aanvraag zien we alleen dat de beslissing er over door het College van B&W wordt verdaagd.
De Oude Vette Hen gaat samen met de Haagsche Broodfabriek. De naam is afgekort de NV Vereenigde Bakkerijen maar is voluit: de ‘NV Vereenigde Bakkerijen De Haagsche Broodfabriek en De Oude Vette Hen’. De hoofdvestiging aan de Bilderdijkstraat.
|
LANG LEVE DE ADVERTEERDER Op 1 december 1920 verschijnt er op pagina twee een nogal cynisch artikel over adverteerders. Eén van de gehekelden is de Oude Vette Hen. Wat schetst onze verbazing als we de krant verder doorbladeren en op pagina 7 de bekritiseerde advertentie tegenkomen, ongetwijfeld betaald door de Oude Vette Hen. Dat is nu niet bepaald de adverteerder in ere houden… We zien trouwens dat de Oude Vette Hen het predicaat Koninklijk heeft. Het heeft de Koningin behaagd dat drie maanden ervoor te verlenen. |
Na het overlijden van Heinrich.
De Vereenigde Bakkerijen fuseerden, in 1932, met Simons’ Bakkerijen. Govert Simons werd toen directeur van de N.V. De Haagsche Broodfabriek, Simons’ Bakkerijen en De Oude Vette Hen’. In 1936 gaat de combinatie failliet. Toch werd de bakkerij voortgezet maar dan samen met Willems’ Bakkerijen. Voor Willems’ Bakkerijen viel het doek in 1973.
In 1921 zien we wat de NV Vereenigde Bakkerijen aan kapitaal heeft. Het is f 300.000,-. Als we in het artikel over de brand (onderstaand) lezen dat de schade bij een volledig uitgebrand pand inclusief volledig verloren gegane inventaris ‘eenige duizenden guldens’ bedraagt volgens Heinrich, dan is wel in te denken dat 3 ton geen miezerig kapitaal was.
Over de brand eind 1921 gesproken. Er worden verschillende redenen genoemd voor het ontstaan er van en de verzekeringsmaatschappij laat een onderzoek instellen. Redenen genoemd zijn kortsluiting en een knecht die met kaarslicht een lamp ging halen waarvan er 30.000 op zolder lagen. Er is een aantal kranten die heel voorzichtig twijfel durft uit te spreken. Nu is het ook wel allemaal heel gunstig dat de productie zomaar kan worden overgenomen door de partner in de net nieuwe vennootschap. Er was dus sprake van overcapaciteit en de brand zal niet eens zo slecht uitgekomen zijn.
Onderstaand een artikel uit de Haagsche Courant van 8 december 1921. Ook onderstaand een foto gemaakt in december 1936 bij de Proclamatie van de ondertrouw van prinses Juliana en prins Bernhard. Op de achtergrond de Oude Vette Hen.
In 1921 kunnen we ook in de kranten lezen dat de Oude Vette Hen nog met de feestdagen gesloten zal zijn. Dat klopt uiteindelijk niet, want er wordt blijkbaar hard gewerkt om in ieder geval de lunchroom net voor de kerst te openen en dat wordt op 22 december dan ook feestelijk gedaan. Omdat er zo uitgebreid over de brand wordt bericht door het hele land, zien we ook genoemd worden dat de Oude Vette Hen de leverancier is van de Tweede Kamer.
 |
Eind 1922 wordt er al een poging gedaan om panden van de Oude Vette Hen te verkopen. Even lijkt het er op alsof het grootste pand, de fabriek, zal worden verkocht aan een theater, maar die onderhandelingen lopen stuk. In de tijd worden veel panden opgekocht door verhuurders van zalen en aan theaters. Er was een grote vraag naar aangelegenheden waar de dansscholen hun lessen en avondjes konden organiseren. Blijkbaar liep het aantal nieuw opgerichte dansscholen de pan uit. We zien dan ook klaagzangen in de krant over een gebrek aan vergaderzalen. Vergaderingen waren minder interessant voor verhuurders omdat er bij de dansaangelegenheden vele malen meer versnaperingen werden genuttigd.
Ook in april 1923 wordt er aankondiging gedaan van een geplande verkoop. Via de notaris dit keer. Pas in december van dat jaar blijkt dat de verkoop ook daadwerkelijk gepland is en wel in februari 1924. We zien in de advertentie uit het Vaderland van 26 januari 1924 welke panden er zoal geveild worden en ook iets meer informatie over die panden.
Uiteindelijk lukt het via een veiling om de diverse panden van de hand te doen.
Het totale verkoopbedrag in guldens is 168.000. Dit zien we in het Algemeen Handelsblad van 9 februari 1924. Dat bedrag omgerekend naar nu is bijna drie miljoen euro. Dat is een heel bedrag, maar gezien de panden die verkocht zijn, is het begrijpelijk dat er lange tijd geprobeerd is rechtstreeks te verkopen en niet via een veiling.
TEN DODE OPGESCHREVEN?
|
Vanaf 1925
Vanaf eind 1925 is van de vier familieleden en vennoten alleen Heinrich nog over. Neef Jan sterft onder verdachte omstandigheden op 6 november van dat jaar.
| Op 7 november staat er een bericht in de Haagsche Courant over een onbekend lijk dat is gevonden aan de Kleiweg. Op dezelfde dag kopt het Vaderland ook dit bericht, maar dan is er al bekend dat het Jan betreft. Het eerste bericht is interessant omdat het een tijdstip van overlijden aangeeft, namelijk 18.45 de avond er voor. Het Vaderland spreekt het vermoeden uit dat Jan door de duisternis misleid zou zijn. Het is niet duidelijk of dat een eigen invulling is van wat er gebeurd kan zijn, of een vermoeden van de politie.Op 8 en 9 november wordt er door diverse kranten hetzelfde bericht geplaatst, dat het opgehaalde lijk de heer J.B.D. is, directeur van de Oude Vette Hen.
Al op 11 november wordt Jan begraven en is blijkbaar de conclusie getrokken dat het om een onfortuinlijk ongeluk is gegaan. Er zal dan geen misdaad in het spel geweest zijn, maar het roept wel een aantal vragen op. Om al te beginnen met wat Jan daar deed. De Lange Kleiweg is een weg die loopt van Delft naar Rijswijk. Het zal in die tijd een landelijke weg geweest zijn, niet veel anders dan de foto en tekening onderstaand. Bij de Molensloot kwam je ook niet zomaar terecht. De sloten lang de kant van de Kleiweg zijn niet diep, de molensloot is dat wel, maar je moest dan toch eerst wel door gras en modder banjeren. Jan zal zich wellicht te voet van Delft naar Den Haag begeven hebben, maar waarom? Hij had vanuit Delft de trein kunnen nemen. Er waren ook busdiensten en wat deed hij in Delft. Het is allemaal raadselachtig.
|
  
|
Heinrich wordt bij oprichting van de NV Vereenigde Bakkerijen directeur en dat zal hij tot aan zijn overlijden blijven. ieder jaar zien we de berichten over de benoeming in de kranten staan. Ook de heer T.Ph. Zondag wordt ieder jaar weer benoemd.
Het is spijtig dat er het instituut de Oude Vette Hen verdwenen is uit Den Haag. Het bestond al vanaf de zeventiende eeuw en verdwijnt nu drie eeuwen later.
Waar de naam Oude Vette Hen in de eerste jaren na de oprichting van de NV Vereenigde bakkerijen nog bleef bestaan, verdwijnt die naam na de verkoop van enkele panden in 1924 en wordt deze alleen nog genoemd in enkele van de advertenties en door de winkeliers die de diverse panden hebben overgenomen. Dat laatste wordt nog zeker twee jaar aangehouden. De naam moet in de ‘Haagsche hersenen’ ingegraveerd staan, als men er twee jaar na dato voor een plaatsaanduiding nog gebruik van maakt.
Er wordt vooral in de Nederlandse Staatscourant geadverteerd voor de NV Vereenigde Bakkerijen. In 1927 zien we een bericht over huurprijzen op de Driehoekjes en dan zien we dat de winkel van de Oude Vette Hen nog steeds bestaat, wel uiteraard onder de naam NV Vereenigde Bakkerijen.
In de herfst 1928 wordt de bakkerij bezocht door een journalist van het Vaderland. Onderstaand het artikel dat aan de hand van het bezoek verschijnt. Heinrich zelf heeft de rondleiding gegeven.
In de herfst van 1931 zien we dat de NV Vereenigde Bakkerijen ook in de Maasbode adverteert. Verder zien we in dat jaar en de twee jaar er voor niet veel in de kranten staan. Heinrich wordt ieder jaar weer benoemd als directeur en af en toe wordt er in de Nederlandsche Staatscourant geadverteerd.
Op 19 november 1931 overlijdt Heinrich. Vlak daarna haalt de bakkerij wel dik de kranten als de tweede directeur de heer H. Ph. Zondag overvallen wordt. Maar dat blijkt niet zomaar een overval te zijn….. De timing is opvallend zo net na het overlijden van Heinrich.
WELK MISDRIJF IS ER NU GEPLEEGD?
|
 Haagsche Courant 4 december 1931 |
Reclame
Reclame in het begin van de twintigste eeuw zag er anders uit dan die van nu. Qua vormgeving uiteraard, maar ook was er een beperktere beschikbaarheid van media. Er waren de uithangborden die klanten moesten verleiden om de winkel te betreden en er was vooral drukwerk. In de kranten verschenen advertenties en ook was er foldermateriaal. Om klanten te stimuleren om producten te blijven kopen en vaste klant te blijven, raakten de plaatjesalbums in zwang. Wie kent er niet de Verkade albums. Maar ook werden er briefkaarten (ansichtkaarten) gedrukt, er waren sluitzegels, etc.
Ook de Oude Vette Hen en later de NV Vereenigde Bakkerijen maken reclame op alle mogelijke manieren.
Op deze pagina, gewijd aan de reclame-uitingen van het bedrijf van Heinrich, zijn voorbeelden daarvan te vinden.
Telefoonnummers 1915
Uit de naamlijst voor de telefoondienst.
H8387 Broodbakkerij “De oude vette Hen”, Filiaal, Weteringkade 73 H2480 Derksen, B., Broodfabr, “de Oude Vette Hen”, Drie Hoekjes H2500 Hetzel, H.R., Privé, O. Molstr. 8a H5159 Hetzel, H.R., 2e Sweelinckstr. 198 Het gezin Hetzel woont in de 2e Sweelinckstraat 198, de Oude Vette Hen is in de Oude Molstraat gevestigd. Dus de toevoeging ‘privé’ lijkt bij het verkeerde adres te staan. |
 |
| Bronnen en foto’s: Stichting Haags Industrieel Erfgoed, oudefondsen.nl, Geneaknowhow.net – script de Wit, W. Wijnaendts van Resandt, De afstamming van het geslacht de Bye (in: Ned. Leeuw 1935) kolom 298 toegezonden door J. van Eekelen (waarvoor dank), Delpher, Haagsche Courant |
| Menu stamreeks Hetzel |
| Heinrich Robert Hetzel |