| Ouders: | Heinrich Robert Hetzel en Maria van Heukelom |
| Geboorte: | 22 oktober 1894, Den Haag – Zuid-Holland |
| Huwelijk: | 19 oktober 1923, Middelburg – Zeeland |
| Huwelijkspartner: | Johanna Helena van Heusden |
| Overlijden: | 22 augustus 1943 – Chungkai – Thailand |
Geboorte en jeugd
Wilhelm wordt geboren op 22 oktober 1894 in Den Haag. Dat zien we later in allerlei documentatie genoemd worden. De geboorte-inschrijving zelf kan vooralsnog niet gevonden worden. Wilhelm is de oudste zoon van Heinrich Robert Hetzel en Maria van Heukelom. Hij groeit op in de wijk Duinoord in Den Haag. Een hagenaar dus en van het zand. Vader Heinrich is broodfabrikant die goede zaken doet, Koningin Wilhelmina als klant heeft en zo nu en dan de regering adviseert. Een gegoed milieu dus en dat is ook de reden dat Wilhelm later volop de kans krijgt om te studeren en onderzoek te doen in Spanje om daarop te promoveren.
Hij heeft twee zusjes en één broertje. Het kindje dat na hem geboren wordt, een meisje, wordt doodgeboren. De benjamin in het gezin, Louise, is negen jaar jonger dan Wilhelm.
Omdat het gezin zeker niet arm was, zal er ook genoeg speelgoed voorhanden geweest zijn. Onderstaand wat voorbeelden van rond 1900.
 |
 |
 |
Wilhelm speelde in zijn latere leven viool. Het ligt voor de hand dat hij als kind al vioollessen gevolgd heeft. En zo niet als klein kind, dan toch op de middelbare school alwaar een vioolklasse was. Zie onderstaand op de vierde foto van de H.B.S.
Het is nog leuk om te vermelden dat een andere telg van de Hetzel familie beroemd geworden is als violist en als concertmeester (Wiener Philharmoniker 1969–1992). Het is de Oostenrijker Gerhart Hetzel die leefde van 1940 tot 1992. Er zijn overigens meer beroemde Hetzels.
Zijn middelbare schoolopleiding volgt hij aan de Hoogere Burgerschool te ‘s-Gravenhage aan de Waldeck Pyrmontkade 115-116. In een bijlage behorende bij de Nederlandse Staatscourant (Verzameling van verslagen en rapporten behoorende bij de Nederlandsche Staatscourant) van 1 januari 1912 valt te lezen dat hij geslaagd is.
Er zijn nog wat foto’s van de school bewaard gebleven van de periode waarin Wilhelm er leerling was. Klik de onderstaande foto’s om ze te vergroten.
Mobilisatie
op vrijdag 31 juli 1914, kondigde Koningin Wilhelmina om half twee een algehele mobilisatie af. De officiële tekst luidde: “H.M. de Koningin heeft hedennamiddag te halftwee geteekend het oproepingsbesluit: “Alle miliciens en landweermannen met spoed opkomen.” De Nederlandse minister van Oorlog, Lt. gen. N. Bosboom, deed op 31 juli de oproep tot mobilisatie van de grens- en kustbewaking om 14.00 de deur uit.
De volgende dag was de mobilisatie van de grens- en kustbewaking voltooid. ’s Avonds waren 44 van de 105 detachementen op hun post. Om 15.00 uur werden de mobilisatieoproepen voor de Landweer, Militie en de Zeemacht op de gemeentehuizen opgeplakt en onder het luiden van de kerkklokken onder de aandacht van de bevolking gebracht. Totaal werden vijftien lichtingen opgeroepen. Het beheer van de spoorwegen kwam bij de staf van de Generale staf te liggen om de mobilisatie soepel en snel te laten verlopen.
Ook Wilhelm, die dan bijna twintig jaar oud is moet er aan geloven. Hij maakt deel uit van een onderdeel in Brielle en is reserve 2e luitenant IVe regiment Vesting Artillerie. We zien hem op de foto staan samen met de andere officieren. Op een vergroting zien we hoe jong hij er uitziet. Omdat Nederland neutraal blijft in de Eerste Wereldoorlog, heeft hij niet hoeven strijden. Over het algemeen trad de verveling in bij de gemobiliseerde mannen. Het is ook moeilijk om maar te wachten op een strijd die er nooit komt.
Op de bovenstaande foto is hij in de rij van mannen die staan te vinden – tweede van links.
Oktober 1923
Oktober 1923 is een belangrijk maand in het leven van Wilhelm. Hij promoveert, hij trouwt en hij vertrekt met zijn kersverse echtgenote richting Batavia. Onderstaand valt hierover te lezen in de hoofdstukken Studie, Huwelijk en Werk en wonen in Nederlands Indië.
 Er gebeurt natuurlijk meer in de wereld in die maand, bijvoorbeeld*Van 19 september 1922 tot 4 augustus 1925 was er in Nederland het kabinet Ruys de Beerenbrouck II met als eerste minister Jonkheer mr. Ch.J.M. Ruys de Beerenbrouck (RKSP). *Door de ondertekening van de Jachtwet verdwijnen in Nederland de laatste heerlijke rechten, namelijk het jacht- en visrecht. *Turkse troepen bezetten Constantinopel aan het begin van de maand, aan het eind van de maand is er de stichting van de republiek Turkije. De hoofdstad wordt verplaatst van Istanboel naar Ankara. *Opening tentoonstelling Les Architectes du Groupe “de Styl” van onder andere Theo van Doesburg en Cor van Eesteren in Parijs. Nederland heeft in 1923 zo’n 7 miljoen inwoners. |
Studie
Wilhelm studeert aan de Technische Hoogeschool in Delft richting mijnbouwkunde. De T.H. is de huidige Technische Universiteit. Hij wordt daar voor het eerst vermeld in juni 1914 als hij slaagt voor zijn propedeuse.
Dat is eigenlijk redelijk tijdig, want een maand later breekt de Eerste Wereldoorlog uit en wordt ook Wilhelm geacht om aan te treden in het leger tijdens de mobilisatie. Zie voorgaand hoofdstuk. Het zal uiteindelijk een onderbreking van zijn studie van bijna drie jaar betekenen. In de Delftse krant van 20 januari 1917 wordt vermeld dat Wilhelm ingekomen is in de stad Delft en de Piet Heinstraat 38 gaat bewonen. Hij blijft wel lid van het 2e regiment Vestingsartillerie, dat wordt in de Staatscourant gemeld in 1920. In datzelfde jaar slaagt hij voor het kandidaatsexamen mijningenieur.
Op 2 november 1921 vertrekt hij uit Delft, zo wordt in de Delftse Courant gemeld en gaat hij terug naar het ouderlijk huis in de 2e Sweelinckstraat 198 in Den Haag. Uiteraard vermeldt de krant voor de volledigheid dat hij mijn-ingenieur is.
In 1923 schrijft hij een proefschrift ’ter verkrijging van den graad van doctor’. Het proefschrift telt 148 pagina’s en heet ‘Bijdrage tot de geologie van de Sierra Alhamilla (prov. Almería)’.
Het is opgedragen aan zijn ouders, er staat Aan mijne Ouders. Het is te bekijken via Delpher via deze link
Blijkbaar heeft hij het gescande exemplaar gegeven aan een reisgenoot, wellicht ook een studiegenoot. Hij heeft er wat in geschreven. Zie de afbeelding.
Hij gaat voor zijn onderzoek naar de Sierra Alhalmilla, een bergachtig gebied dat vlak bij Alameria ligt. Almería is een stad en gemeente in Andalusië, Zuid-Spanje, aan de Middellandse Zee. De stadsnaam ‘Almería’ is afgeleid van het Arabische begrip Al-Mariya (‘Spiegel van de Zee’). De uitlopers van de Sierra Alhamilla beginnen zo’n 15km ten noorden van Almeria.
 |
FOTO UIT HET PROEFSCHRIFT Er staat slechts een beperkt aantal afbeeldingen in het proefschrift waaronder een aantal zwart-wit foto’s. Op één ervan is een persoon te zien. Mogelijk heeft Willem zelf de foto’s genomen en is de persoon op de foto wellicht een gids of degene die van hem een exemplaar van zijn proefschrift krijgt, mogelijk is hij het zelf en heeft hij zich laten vereeuwigen met op de achtergrond het onderwerp van zijn studie. |
Huwelijk
Wilhelm trouwt op 19 oktober 1923 in Middelburg met Johanna Helena van Heusden, Annie genoemd. Hij is dan net gepromoveerd en staat op het punt om te gaan werken in Nederlands Indië. Annie is 25 jaar oud en Wilhelm bijna 30. In de Middelburgsche Courant wordt op 29 september 1923 de ondertrouw vermeld, op 19 oktober verschijnt in dezelfde krant het bericht van het huwelijk.
 |
 |
 |
Johanna Helena van Heusden
Johanna Helena, die als roepnaam Annie heeft, is de dochter van Karel Johannes van Heusden, winkelier in Middelburg en Elisabeth Johanna Cornelia Jacoba Frederiks. Ze wordt geboren op 22 juni 1898 in Middelburg.
Ze volgt haar middelbare schoolopleiding in Middelburg op de Rijks Hoogere Burgerschool en doorloopt deze keurig. Ze slaagt in juni 1916. In september 1920 behaalt ze haar M.O. akte K4 voor Delfstof-, Aard-, Dier- en Plantkunde. Ze kan nu lerares worden op middelbare scholen en dat wordt ze ook. Ze werkt in Goes en Middelburg.
Direct na het huwelijk vertrekt ze naar Nederlands Indië en het lijkt er op dat ze daar niet gewerkt heeft. In ieder geval zien we daar niets over in de kranten verschijnen. Ze sterft op hoge leeftijd, ze is maar liefst 89 jaar oud geworden als ze op 26 januari 1988 in Den Haag overlijdt.
Klik hier voor meer informatie over Annie.
Kinderen
| Voornamen | Geboortedatum | Geboorteplaats |
| Zoon H.K. | september 1924 | Poeloe-Laoet, Borneo, Indonesië |
| Elsbeth Marie | 1 mei 1927 | Baoe-Baoe, Celebes, Indonesië |
Werk en wonen in Nederlands Indië
Een dag na het huwelijk, op 20 oktober 1923, gaat het echtpaar met het stoomschip Tjerimai van Rotterdam naar Batavia. Klik hier voor foto’s van dit schip. In november gaat Wilhelm aan de slag en is dan in dienst bij de gouvernementsbedrijven bij den dienst van den mijnbouw.
In 1924 zien we waar Annie en Wilhelm wonen omdat de Haagsche Courant dan bericht over de geboorte van een zoon. Ze wonen op Zuid-Borneo – Stagen-Poeloe Laat volgens de krant. Dat ‘Laat’ moet waarschijnlijk Laoet zijn. Hij bezoekt in dat jaar ook het eiland Buton en doet daar een ontdekking.
Het eiland Borneo is opgedeeld onder Indonesië en Maleisië. Tevens ligt de kleine onafhankelijke staat Brunei in zijn geheel op Borneo. Het zuidelijke, grootste deel van het eiland behoort tot Indonesië en heet officieel Kalimantan.
In 1927 wordt dochter Elsbeth Marie geboren en blijkt het gezin op Celebes te wonen.
Celebes, met een oppervlakte van bijna 175.000 km2 één van de grotere eilanden in Indonesië, zou zijn ontstaan door botsingen van terreinen van de Euraziatische Plaat (waardoor het westelijk en zuidwestelijk deel ontstond), de Australische Plaat (zuidoostelijk deel) en van eilandbogen die tot dan in de Stille Oceaan lagen (noordelijke en oostelijke schiereilanden). Dat maakt het voor een mijnbouwkundige uiteraard tot een interessant gebied.
In maart 1930 krijgt Wilhelm vanwege zesjarige dienst verlof om voor acht maanden naar Europa de gaan. Op 4 maart vertrekt het gezin van Batavia richting Amsterdam. Het schip heet de m.s. Christiaan Huygens. Klik hier voor foto’s van dit schip. Bijna een maand later, op 2 april, komt het schip aan in Amsterdam.
In deze verlofperiode komt het leger ook weer om de hoek kijken. Wilhelm wordt benoemd tot reserve-1ste-luitenant. Dat valt te lezen in de Indische Courant van 30 juli 1930.
Op de persoonskaart van de Gemeente Den Haag, die ook tijdens verlofperiodes wordt bijgehouden, valt te lezen dat het gezin op 11 juli 1930 vanuit Wijk aan Zee komt en in Den Haag gaat wonen op de Houtrustweg nummer 24. Misschien heeft dit te maken met de ziekte van Wilhelm. We weten van zijn ziekte omdat zijn verlof met drie maanden verlengd wordt om die reden en deze verlenging wordt vermeld in de kranten aan het begin van oktober.
Het verlengde verlof loopt ten einde en het gezin vertrekt op 13 januari 1931 richting Batavia. Ze varen af vanaf Amsterdam . Op de passagierslijst van de m.s. Marnix van St. Aldegonde staat Fam. dr. ir. W.H. Hetzel. Klik hier om foto’s van dit schip te zien.
Bij zijn terugkomst wordt Wilhelm weer benoemd. Op 12 februari 1931 wordt er in het Algemeen Handelsblad vermeld dat Wilhelm benoemd is tot ingenieur tweede klasse mijnwezen.
Wilhelm wordt contact-ingenieur en wordt gestationeerd in Batavia. Dit nieuws wordt vermeld in het Nieuws van den Dag voor Nederlandsch Indië en in een aantal andere kranten.
Dezelfde krant meldt ruim een jaar later dat Wilhelm, als wachtgelder, opgeroepen wordt om hulp te verlenen bij irrigatiewerkzaamheden. Hoe hij van contact-ingenieur nu wachtgelder is geworden, dat is niet duidelijk. Maar blijkbaar heeft men hem nu wel nodig om advies te verlenen.
En dan zijn er alweer zes jaar verstreken, we schrijven 1937 en het gezin Hetzel vertrekt naar Nederland op een achtmaands verlof. Op 9 juni 1937 vertrekt de m.s. Christiaan Huygens van Batavia richting Amsterdam.
Wilhelm wordt in het begin van 1937 eervol ontslag verleend uit militaire dienst. Hij was daar nog steeds reserve officier.
Daar zit nog wel een staartje aan, want op 30 januari 1942, wordt aangekondigd dat hij bevorderd is tot reserve kapitein der artillerie, den reserve 1e luitenant van dat wapen. Dat is in allerijl gedaan vanwege de Japanse inval in Nederlands Indië op 10 januari van dat jaar.
De Gemeente Den Haag houdt weer keurig bij waar de familie verblijft. Op 20 augustus 1937 zijn ze te vinden in de Appelstraat 193, in een nieuw huis want de straat is pas een paar jaar daarvoor aangelegd. Ze zijn daar niet ingeschreven, dus misschien logeren ze bij iemand.
Op 12 januari van het jaar erop wordt de terugreis aanvaardt met de m.s. Sibajak die vertrekt vanaf Rotterdam. Niemand van het gezin kan dan vermoeden dat dit de laatste keer geweest zal zijn dat Wilhelm Nederland aanschouwd heeft.
Het voorlaatste bericht dat er over Wilhelm in de kranten verschijnt is in 1942 en is bovenstaand genoemd. Hij heeft een functie in het leger en moet dus meevechten.
Overlijden
Wilhelm en vele andere mannen met hem krijgt dus een functie in het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) en moet de strijd met de Japanners aangaan. Hij woont dan op Java in Bandoeng en voor hem begint de strijd als de Japanners op 1 maart binnenvallen op West-Java. Op 6 en 7 maart wordt er hevig gevochten net boven Bandoeng. Op 8 maart weten de Japanners het gebied te veroveren. Op 11 maart wordt Wilhelm gevangen genomen. Hij wordt geplaatst in het No.3 Branch Camp of Java POW Camp. POW staat voor prisoner of war en hij wordt dus als krijgsgevangene opgepakt.
In 1943 wordt hij overgebracht naar Thailand naar No.6 Branch Camp of Thai POW Camp. De Japanners hadden mensen nodig voor het aanleggen van de Birma spoorweg, die niet voor niets de dodenspoorlijn wordt genoemd. Ook Wilhelm wordt te werk gesteld en dat wordt hem uiteindelijk fataal.
De omstandigheden in de kampen waren abominabel en er was vaak een tekort aan goed eten. Dat zorgde ervoor dat velen Beri Beri opliepen, zo ook Wilhelm. Hij wordt overgebracht naar No.2 POW Hospital of Thai POW Camp at Chungkai village. Dit ziekenhuis was er meer om er te sterven, dan dat je een grote kans had om te genezen. En helaas was Wilhelm geen uitzondering. Hij sterft op 22 augustus 1943 aan de gevolgen van de ziekte en wordt begraven op de Chungkai begraafplaats. Die begraafplaats is nu een monument geworden voor de slachtoffers van de Birmaspoorweg en zijn graf is daar te zien.
Het laatste bericht dat wij over Wilhelm in de kranten zien, van 29 augustus 1942 in Het Vrije Volk, lijkt er op te wijzen dat er nog niet veel bekend is over zijn dood. Misschien was zijn gezin tot ver in 1945 in het ongewisse over wat er met hem gebeurd was.
Zoals genoemd worden de slachtoffers herdacht op verschillende plaatsen in Thailand waaronder op de Chungkai begraafplaats. Ook in Nederland zijn er diverse herdenkingsplaatsen. De naam van Wilhelm is te vinden bij het Monument voor de gevallenen van de Birma-Siam en Pakan Baroe spoorweg op het terrein van Militair Tehuis Bronbeek te Arnhem. Voor de herdenkingswand staan drie pagodes als verwijzing naar de gelijknamige bergpas op de grens van Birma en Thailand. Op de foto onderstaand is het monument te zien.
Voor meer informatie over het krijgsgevangschap van Wilhelm en zijn interneringskaart klik hier.
Links naar pagina’s over Wilhelm en Annie
| Johanna Helena van Heusden |
| Uitvinding op het eiland Buton |
| Schepen |
| Wonen in Bandoeng |
| Krijgsgevangene |
| Chungkai Begraafplaats |
| Bronnen en foto’s: Nationaal Militair Museum, Delpher, Wiewaswie, Wikipedia, Wij zijn de stad – Middelburg, NPO Geschiedenis, Verzameling van verslagen en rapporten behoorende bij de Nederlandsche Staatscourant van 1 januari 1912, Haagse Scholen |
| Menu Stamreeks Hetzel |