Jacobus Dirks van der Voort

Hoofdpersoon:	Jacobus Dirks van der Voort
Ouders:	Dirk van der Voort en Marijtje Kroon
Geboorte:	13 december 1827, Nieuwe Wetering, Alkemade – Zuid-Holland
Huwelijk:	23 oktober 1850, Alkemade, Zuid-Holland
Huwelijkspartner:	Willemina Verhaar
Overlijden:	27 juli 1868, Nieuwe Wetering, Alkemade – Zuid-Holland

 

Geboorte

Jacobus wordt geboren in Nieuwe Wetering op donderdag 13 december 1827. Slechts enkele maanden eerder is de slavernij in New York volledig afgeschaft. De volgende dag, 14 december, valt in Het Dagblad van ‘s-Gravenhage te lezen dat men zich in Den Haag zal kunnen vermaken met beelden uit de toverlantaarn. De ouders van Jacobus, Dirk van der Voort en Marijtje Kroon zullen dit vast niet meegekregen hebben, die waren druk bezig met het kraambezoek.

De toverlantaarn bestaat al sinds het midden van de zeventiende eeuw en sindsdien vergapen mensen zich aan de mooie voorstellingen en plaatjes. Na 1800 worden de voorstellingen steeds uitgebreider en indrukwekkender. De lantaarnist gaat dan niet langer naar de mensen toe; zij komen naar hem toe, zo getuige ook het bovenstaande krantenartikel. De lantaarnist moest zijn lantaarn erg dicht bij het doek plaatsen. Om die reden werd de lantaarn meestal achter het doek geplaatst. Om het doek doorschijnender te maken werd het voor en tijdens de voorstelling voortdurend nat gespoten met een koperen glasspuit. De opstelling van de lantaarn achter het doek had nog een ander voordeel: het publiek kon nu niet zien wat zich achter het doek afspeelde en dat maakte het allemaal nog veel spannender er geloofwaardiger. Soms gingen de vertoningen gepaard met allerlei spectaculaire effecten; Rookwolken, bliksemflitsen, donderende geluiden en rammelende kettingen die de argeloze toeschouwer vaak de stuipen op het lijf joegen. Later werd ook gebruik gemaakt van twee of meer aan elkaar gekoppelde lantaarns, waarmee men verschillende beelden in elkaar kon laten overgaan, of over elkaar kon laten vallen. Bij sommige voorstellingen werden soms wel acht toverlantaarns gebruikt.

Geboorteakte – Vader Dirk geeft aan niet te kunnen schrijven

Jacobus is het achtste kind van Dirk en Marijtje. Zeven jaar na hem wordt er nog een broertje geboren: Dirk, een nakomertje. Zijn oudste broer Bernardus is 11 jaar oud als Jacobus ter wereld komt.

Huwelijk

Jacobus trouwt op 23 oktober 1850 met de bijna even oude Willemina Verhaar. Het is een vrij sombere dag, het wordt maar 6 graden en er staat een straffe wind. Het kabinet Thorbecke I regeert, Nederland heeft zo’n 3 miljoen inwoners en in Amerika kun je sinds maart van dat jaar via een creditkaart van American Express betalen.

Vijf jaar voor het huwelijk was de aardappelziekte (een schimmel) toegeslagen. Dit alleen al veroorzaakte honger, maar tot overmaat van ramp braken er ook allerlei ziektes uit, waaronder Cholera en Malaria, ook de griep eiste veel slachtoffers. De roggeoogst mislukte, evenals de fruitoogst en de tarwe had last van zwarte roest. Wat er nog over was aan voedsel viel ten prooi aan een muizenplaag. In 1847 waren het gebrek aan voedsel en de ziektes zo erg, dat er meer mensen stierven dan dat er geboren werden. Het verhaal gaat dat er in die jaren zo’n 7.000 mensen naar de Verenigde staten zijn geëmigreerd vanwege de honger. In o.a. Den Haag, Leiden, Delft en Haarlem braken onlusten uit, die soms alleen beteugeld konden worden met behulp van het leger.

Aanvankelijk weigerde de regering iedere hulp aan de hongerenden, omdat minister van Financiën van Hall de marktwerking niet wilde verstoren. Alles werd aan de gemeenten en de liefdadigheidsinstellingen overgelaten, maar ook daar raakte het geld snel op. In 1847 en 1848 volgden er door het hele land hevige rellen. Dat was ook het geval in de rest van Europa. Koning Willem II schrok hier zo van dat hij plotsklaps van een rasechte conservatief veranderde in een liberaal en op 3 november 1848 de nieuwe grondwet tekende die Nederland gemaakt heeft tot de parlementaire democratie zoals we die in hoofdlijnen nu ook kennen (wel zonder algemeen kiesrecht en vrouwenkiesrecht).

Nederland is dus staatkundig een modern land geworden vanwege de honger. Jacobus en Willemina trouwen dan ook in een parlementaire democratie en als de rust een beetje is wedergekeerd. Ze zijn dan beiden bijna 23 jaar oud.

 

 

Huwelijksakte – We zien dat bijna niemand van de ouders en de getuigen kan schrijven, het bruidspaar zelf wel. Maria Schreurs, de moeder van Willemina, tekent ook.

 

Willemina Verhaar

Willemina wordt geboren op 20 november 1827 in Hazerswoude als dochter van Jacobus Verhaar, arbeider en Maria Schreurs. Ze is het derde kind. Haar oudste zusje, ook Willemina genaamd, overlijdt vlak na de geboorte, haar 1 jaar oudere broertje wordt Stephanus genoemd (naar de vader van Maria). Willemina wordt vernoemd naar haar oma Zwartendijk, de moeder van Jacobus. Na haar worden er nog één broertje en vier zusjes geboren.

De grootouders van moeder Maria Schreurs, Melchior Schreurs en Maria Montforts, komen uit Posterholt, Limburg. Montfort is een plaatsje in de buurt van Posterholt.

Ten tijde van het huwelijk van Willemina woont het gezin Jacobus Verhaar in Alkemade. Ze is naaister en dat is niet onlogisch. Opa Stephanus is kleermaker van beroep. Wellicht is haar vader dat ook, maar die wordt aangeduid als arbeider, een breed begrip.

Willemina wordt al heel jong weduwe, ze is dan pas 39 jaar oud. Zeven jaar later trouwt ze met de acht jaar oudere Anthonij van der Enden op 12 augustus 1874 in Alkemade. Ze heeft niet veel geluk, want 4 jaar na het huwelijk komt Anthonij in Sloten – Noord-Holland te overlijden. Ze trouwt in Sloten op 29 april 1881, ze is dan 53 jaar oud, met de één jaar oudere Hendrik Dekker, arbeider. Ze overleeft ook haar derde echtgenoot, die in 1901 op 72 jarige leeftijd overlijdt in Haarlem. De laatste jaren van haar leven zal ze waarschijnlijk bij één van haar kinderen gewoond hebben, want ze overlijdt in Alkemade op 3 januari 1913 in Alkemade. Ze is 85 jaar oud geworden.

Kinderen

Voornamen	Roepnaam	Geboortedatum	Geboorteplaats
Theodorus		1 oktober 1851	Roelofarendsveen, Alkemade – Zuid-Holland
Maria	Marij	22 december 1853	Alkemade – Zuid-Holland
Jacobus		11 juli 1856	Alkemade – Zuid-Holland
Maria	Marij	10 juli 1859	Alkemade – Zuid-Holland
Johanna		1 oktober 1861	Alkemade – Zuid-Holland
Jacobus	Jaap	16 april 1864	Alkemade – Zuid-Holland
Jacobus	Ko	3 mei 1867	Alkemade – Zuid-Holland

Nog even over de tweede echtgenoot van Willemina Verhaar. Dat is Anthonij, of Anthonius van den Ende, die in 1874 met Willemina trouwt. Hij is kastelein en heeft al twee huwelijken achter de rug. Uit het eerste huwelijk met Maria van den Heuvel krijgt hij zeven kinderen, waaronder Johanna. Johanna wordt geboren in 1846 en trouwt in 1868 met Pieter Loogman. Dit echtpaar krijgt 13 kinderen, waaronder Marijtje (geboren in 1870). Marijtje is dus een kleinkind uit het eerste huwelijk van Anthonij van den Ende. In 1898 trouwt Marijtje met Jacobus van der Voort, het jongste kind van Willemina uit haar eerste huwelijk. Samengevat: een kind van Willemina trouwt met een kleinkind van haar tweede echtgenoot.

Er zijn drie kinderen van Jacobus en Willemina die Jacobus genoemd worden. De eerste uit 1856 komt te overlijden als hij twee jaar oud is. De tweede Jacobus wordt 65 jaar oud. Deze eerste twee kinderen worden waarschijnlijk vernoemd naar de vader van Willemina. In 1867 wordt er nog een Jacobus geboren. Die komt negen maanden na het overlijden van vader Jacobus ter wereld en zal dus naar zijn overleden vader genoemd zijn. Hij overlijdt in 1944 op 77 jarige leeftijd en is degene die met Marijtje Loogman uit het bovenstaande verhaal trouwt.

Bevolkingsregister

Het gezin van der Voort woont in 1866 in wijk B, dat is Roelofarendsveen, in huis nummer 9.

Beroep

Jacobus is arbeider. Dat zien we onder andere in het bevolkingsregister. Nu is dat een algemeen begrip. Waarschijnlijk is hij werkzaam in de tuinbouw.

 

Overlijden

Jacobus overlijdt al op 39 jarige leeftijd op 27 juli 1866. Dat was een droevig jaar voor het gezin, want drie dagen later sterft ook Johanna, het dochtertje van Jacobus en Willemina, op 4-jarige leeftijd.
Uit de archieven blijkt dat er in het dorp Alkemade in de maanden rond juli 1866 veel mensen overlijden aan cholera. Niet verrassend want uiteindelijk telde Nederland door de epidemie van 1866-1867 21.000 slachtoffers van de ziekte (het aantal Nederlanders was toen 3,5 miljoen.
Het is zeer waarschijnlijk dat vader en dochter ook het slachtoffer van geworden zijn van die epidemie.
Lees hier meer over deze ziekte.

 

 

 

Overlijdensakte

 

Bronnen en foto’s: Website van der Voort, Wiewaswie,  http://home.zonnet.nl/oud.alkemade/pg-histalk.htm, Stichting Oud Alkemade, De cholera-epidemie van 1866 (document Universiteit Leiden), Wikipedia, boredpanda.com/deadly-beauty/, luikerwaal.com, Genealogie Online, Kleine geschiedenis van de Nederlandse keuken – Jacques Meerman, NTR

Schema van de Kamp van der Voort

menu (afgeschermd)