Aede Aedes Posthuma

Ouders:	Aede Jans en Baukjen Andries
Gedoopt:	28 september 1749, Marrum, Ferwerderadeel, Friesland
Huwelijk 1:	9 mei 1771, Marrum, Ferwerderadeel – Friesland
Huwelijkspartner 1:	Rinske Durks
Huwelijk 2:	27 januari 1799, Marrum, Ferwerderadeel – Friesland
Huwelijkspartner 2:	Eke Benderts
Overlijden:	na 1799 voor 1811, Marrum, Ferwerderadeel, Friesland

Geboorte en jeugd

Aede wordt gedoopt op 28 september 1749 in de kerk van Westernijkerk/Marrum. Onderstaand zien we de doopinschrijving waarbij staat dat hij zoon is van Aede Jans en dat hij door de moeder ten doop is gehouden. Er staat geen geboortedatum en plaats bij vermeld, maar vrijwel zeker is hij in Marrum geboren.

Aede is de benjamin in het gezin en heeft twee oudere broers, Jan en Andries, die naar de beide opa’s vernoemd zijn. Aede krijgt dus dezelfde naam als zijn vader. Zijn vader is op zijn beurt genoemd naar diens opa van vaderskant, dus Aede krijgt ook de naam van zijn overgrootvader. Er was nog een derde broertje, Jan, de oudste, maar deze Jan overlijdt als hij 5 jaar oud is.

Vader Aede Jans overlijdt in 1749, hij is dan pas 28 jaar oud, waarschijnlijk voordat Aede geboren wordt. Dat verklaart ook de vernoeming en de moeder die doopheffer is. Het verklaart ook waarom een gezin waarvan vader meester timmerman is, alleen zoons voortbrengt die allen arbeider lijken te worden. Van een redelijk welvarend leven, zal het gezin alras eenvoudiger hebben moeten leven. Moeder Baukjen blijft immers achter met een ongeboren kind (Aede) en een kind van drie jaar oud en één van zes jaar oud. Er is geen vader die hen het timmermansvak kan bijbrengen en de timmerzaak over kan dragen. Het lijkt er op dat dit een ommekeer is in de geschiedenis van de Postma’s. Moeder Baukje stamt af van een onderwijzer en uit wat lijkt ook een gezin met een redelijke welvaart, vader Aede is toch in de mogelijkheid gesteld om meester timmerman te worden.

In de generaties die volgen zien we dat er wel Postma’s slagen om bezit te vergaren (schip, huis, lapje grond), maar waarschijnlijk wordt daarmee net niet de ‘stand’ gehaald die het gezin Aede en Baukje had voordat de eerste overlijdt.

Eerste huwelijk

Ten tijde van het huwelijk dat plaatsvindt op 9 mei 1771 woont Aede in Driesum en Rinske in Marrum. De twee trouwen in de Hervormde kerk in Marrum. Driesum draagt tegenwoordig de Friese naam Driezum en ligt in de gemeente Datumadeel op zo’n 23 km afstand van Marrum. Het is niet duidelijk waarom Aede daar woont, maar het is waarschijnlijk dat het met werk te maken heeft.

Op de afbeelding links is het dorp Driesum te zien. De tekening is van J. Gardenier Visscher en gemaakt ruim een eeuw na de geboorte van Aede. Heel veel anders zal het dorp er ten tijde van Aede niet uitgezien hebben.

Het valt op dat met name Aede jong is als hij trouwt, pas 21 jaar oud. Rinske is 27. In die tijd was de gemiddelde leeftijd van trouwen 28 voor de man en 25 voor de vrouw. Aede was nog minderjarig zelfs en dus hadden zijn ouders het huwelijk eigenlijk zonder opgaaf van reden kunnen verbieden. Alleen zijn moeder leefde nog en ze heeft gelukkig geen stokje voor het huwelijk gestoken. Vrouwen werden meerderjarig op 20 jarige leeftijd, mannen als ze 25 jaar oud werden.
Er lijkt geen sprake te zijn van een moetje. Het eerste kind wordt twee jaar na het huwelijk geboren. Dat houdt het waarschijnlijk in dat Aede al inkomen had en zo al jong een vrouw en kinderen kon onderhouden. Tenslotte is er het vermoeden dat hij in Driezum verbleef voor werk. Hij moest ook wel jong zichzelf kunnen redden met het vroegtijdig overlijden van vader Aede.

De predikant in die tijd is Johannes Drage, die niet zo veel eerder in 1767 als predikant aangesteld wordt. Hij doopt ook de kinderen van Aede en Rinske want hij zal 29 jaar blijven in de kleine hechte geloofsgemeenschap.

Hervormde kerk in Marrum – de Godehardus kerk De Godeharduskerk is een eenvoudige dorpskerk op een door een pad omgeven kerkhof gelegen. Het gebouw bestaat nog grotendeels uit tufsteen en stamt uit de 13e eeuw. De kerk heeft o.a. een mooie preekstoel met zuiltjes aan de hoeken, en een rijk gebeeldhouwde herenbank met kap en opzetstuk waarin wapens aangebracht zijn. De klokkenstoel heeft twee klokken, waarvan één uit 1630 met een diameter van 96 cm. van anonieme gieter en een moderne klok.

Rinske Durks

Rinske wordt gedoopt op 19 april 1744 in Marrum. Ze is dus zo’n 5 jaar ouder dan Aede. Haar ouders zijn Dirk Gabes een eenvoudig arbeider en Tytje Jans. Ze overlijdt waarschijnlijk voor 1799 en wordt daarmee hoogstens 55 jaar oud.

Ze groeit op in een gezin dat leeft in Marrum in eenvoudige omstandigheden. Uit de quotisatie gegevens weten we dat vader Dirk een eenvoudig arbeider is. Dat zal hoogstwaarschijnlijk landarbeider geweest zijn. Bij quotisatie betaalt het gezin 12 carolus gulden en 13 stuivers. Het oorspronkelijke aantal guldens was 11, maar dat werd verhoogd met 1. De vader van Aede betaalt 28 caroliguldens en 3 stuivers.

Kinderen

Voornamen	Geboortedatum	Geboorteplaats
Aede	10 januari 1773	Marrum, Ferwerderadeel, Friesland
Baukje	26 juli 1775	Marrum, Ferwerderadeel, Friesland
Dirk	15 november 1782	Marrum, Ferwerderadeel, Friesland
Dirk	15 december 1784	Marrum, Ferwerderadeel, Friesland
Tyttje	15 november 1787	Marrum, Ferwerderadeel, Friesland

Baukje is 88 jaar oud als ze overlijdt op 21 december 1863, ze is dan weduwe van Lieuwe Fransen Holwerda.

Rotkoorts Rotkoorts is een oude term voor tyfus. Sommige vormen zijn normaal gesproken niet dodelijk, sommige vormen waren in de tijd van Renske en Aede bijna niet te overleven. Geneesheren uit die tijd vergelijken het wel met de pest en vaak werden rotkoorts patiënten dan ook gemeden als de pest.

Roode loop Rode loop is een oude benaming voor dysenterie. Dat is een zware vorm van diarree die wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van bloed in de ontlasting en vaak opgelopen wordt door het drinken van besmet water. De ziekte was ook zonder antibiotica te overleven, vaak werden de zwakkeren er wel het slachtoffer van.

Wat opvalt is een lange periode waarin er geen kinderen worden gedoopt. Althans er zijn geen doopinschrijvingen te vinden in Marrum en ook niet in de overige kerkboeken uit Friesland. Was het gezin verhuisd en weren er wel degelijk kinderen geboren? Dat is niet waarschijnlijk. Dirk, in 1782 geboren, moet haast de tweede zoon zijn gezien de vernoeming naar de vader van moeder Renske. Ook Tyttje die in 1787 geboren wordt wordt vernoemd en wel naar de moeder van Renske. Meestal werd de oudste dochter naar de moeder van de moeder vernoemd.

We mogen dus aannemen dat er daadwerkelijk geen kinderen werden geboren tussen 1775 en 1782. Misschien waren er miskramen of problemen met de gezondheid van Renske, misschien verbleef Aede elders. Eigenlijk is het eerste het meest aannemelijk. In de jaren 1776 tot 1790 heerst er rotkoorts in Nederland en vanaf 1778 ook de roode loop.

Tweede huwelijk

Aede trouwt voor een tweede keer in 1799. Zijn tweede vrouw heet Eke Benderts. Dat is niet 100% te bewijzen dat het om ‘onze Aede’ gaat, maar het is aannemelijk. Eke Benderts, die ook wel Eke Binnerts wordt genoemd, trouwt in 1764 met Tomas Hendriks en dat huwelijk brengt ook een aantal kinderen voort. Waarschijnlijk is ze iets ouder dan Aede, maar niet al te veel. Als ook zij rond haar 20ste voor de eerste keer trouwt, zou ze rond de vijf jaar ouder kunnen zijn dan Aede. We weten niet wanneer de eerste vrouw van Aede, Rinske, overlijdt, maar er is geen aanwijzing te vinden dat ze na 1799 overlijdt. Buiten dat lijkt er geen andere Aede Aedes te zijn in Marrum. Het tweede huwelijk vindt plaats in de Hervormde kerk aldaar en we weten zeker dat Aede Aedes daar lidmaat is.

Op basis van bovenstaande nemen we aan dat Rinske tegen het einde van de achttiende eeuw overlijdt en Aede in 1799 trouwt met Eke. Eke en Aede krijgen geen kinderen en dat is ook niet te verwachten. Aede is 50 en Eke zal ouder zijn, dus dan is kinderen krijgen schier onmogelijk.

Beroep

Over het beroep van Aede is heel weinig terug te vinden. Hij staat te boek als arbeider en dat is een breed begrip. Het meest waarschijnlijk is landarbeider, maar wie weet heeft hij bij vaklieden gewerkt als knecht.

Overlijden

Wanneer Aede precies overlijdt is niet bekend. Het moet voor 1811 geweest zijn, want vanaf dat jaar worden alle overlijdens bij de burgerlijke stand aangegeven. In 1799 trouwt hij voor de tweede keer. Hij overlijdt dus tussen 1799 en 1811.

Bronnen en foto’s: Alle Friezen, Tresoar, Wikipedia, erfskipterpdoarpen.nl, marrumonline.nl, Marrum door de eeuwen heen geschreven door Henk Hoekstra, J.F. van der Steen – schilderij getiteld Dijk bij Zwarte Haan, Schilderij The Old Shepherd’s Chief Mourner door Sir Edward Landsheer, rampenpublicaties.nl, Historisch Nieuwsblad-Liefde en huwelijk in Nederland door Marchien den Hertog en Bas Kromhout

 

Terug naar het schema