| Ouders: | Wilhelm Hetzel en Theodora Derksen |
| Geboorte: | 15 juni 1866, Empel – Rees – Noordrijn-Westfalen – Duitsland |
| Huwelijk: | ca. 1893 |
| Huwelijkspartner: | Maria van Heukelom |
| Overlijden: | 19 november 1931, Voorburg – Zuid-Holland |
Geboorte en jeugd
Heinrich wordt geboren in Empel, een klein plaatsje in Duitsland nu behorende tot de gemeente Rees, in de tijd van Heinrich hoorde het bij Pruissen. Het ligt net over de grens met Nederland en heeft nu minder dan 500 inwoners. In de tijd van Heinrich was het Huis Empel een bezienswaardigheid. Het is rechts op de afbeelding te zien. Hij is opgegroeid in een mooie landelijke omgeving met een prachtig enigszins glooiend landschap.
Zijn vader Wilhelm is landbouwer aldaar en is geboren en getogen Duitser, moeder Theodora komt uit Herwen en Aerdt, net aan de andere kant van de grens. Hij zal dus tweetalig geweest zijn, wat hem in zijn latere leven geholpen heeft om te verhuizen naar Zuid-Holland.
Heinrich is de middelste van de drie kinderen in het gezin. Oudere broer Willem is 4 jaar ouder en broertje Carl 2 jaar jonger. Omdat Heinrich later in staat is om vennoot te worden in het bedrijf van zijn oom en neef en zich ook in lijkt te kopen, bovendien bekleedt hij op jonge leeftijd al de functie Directeur, zal hij welvarend opgegroeid zijn. Zijn vader is ongetwijfeld een landbouwer met grond en aanzien geweest, die alle drie de zoons kon laten studeren.
Ook zijn moeder komt uit een welvarend gezin. Haar vader is net als haar echtgenoot landbouwer, maar haar broer Bernard neemt een bakkerij over in Den Haag en maakt daar een bakkerijfabriek van.
Jong volwassen
Op de persoonskaart van Heinrich uit het bevolkingsregister van Den Haag (vanaf 1913) kunnen we opmaken dat hij in 1882, hij is dan 18 jaar oud, verhuist van Düsseldorf naar Den Haag. We zien hem pas in 1893 in de kranten verschijnen. Hij zal waarschijnlijk bij zijn familie, oom Bernard Derksen gewoond en gewerkt hebben. Daarover onderstaand meer.
De reden zal wellicht geweest zijn om de dienstplicht in Pruissen te ontlopen. Hij was toen immers 18 jaar oud.
 |
Toen in 1889, zeven jaar na de verhuizing van Heinrich, voor het eerst in de nationale volkstelling het aantal vreemdelingen vermeld werd, telde men 51.000 personen, van wie er 31.000 de Duitse nationaliteit hadden. Een ander gegeven is dat van de inwoners die zich tussen 1890 en 1919 lieten naturaliseren, steeds bijna driekwart van oorsprong Duitser bleek te zijn. In de halve eeuw tussen 1890 en 1940 zijn er in Nederland vijfduizend in Duitsland geboren personen genaturaliseerd; dat is ruim de helft van alle naturalisaties. Heinrich is daar in 1900 één van. Onderstaand de vermeldingen in de krant van de voordracht en het besluit zelf.
 |
 |
Huwelijk
Heinrich trouwt met Maria van Heukelom, geboren in Goch bij Kleef in Duitsland op 19 augustus 1870 als dochter van Andrien van Heukelom. Het huwelijk vindt plaats in Den Haag. Er is op 24 december 1893 een krantenbericht over de eerste huwelijkse aankondiging. Begin maart wordt in twee kranten vermeld dat het huwelijk is voltrokken. Waarschijnlijk is dat rijkelijk laat bericht en heeft het huwelijk begin januari al plaatsgevonden. Helaas is er niets over te vinden in de archieven, ook niet bij de huwelijkse bijlagen. Als we kijken naar de toekomstige echtparen die in het krantenbericht over de huwelijksaankondiging staan, geldt voor een aantal van hen, met name degenen die vlak voor en na Maria en Heinrich vermeld staan, hetzelfde.
Een paar maanden later, een maand voor de geboorte van hun eerste kind Wilhelm Heinrich, laten Maria en Heinrich in Den Haag een testament opmaken.
 |
 |
  |
| De huwelijksaankondiging wordt gedaan op kerstavond in de Haagsche Courant. De advertentie in het midden is gedateerd 3 maart 1894 en komt uit de Java Bode. De advertentie rechts is van 7 maart 1894 en komt uit De Locomotief – Samarangsch handels- en advertentieblad. Waarom de aankondigingen alleen in deze twee kranten en juist in deze twee kranten staan is niet helemaal zeker. Het lijkt er op alsof de zoon van Heinrich, ook Heinrich genaamd, later voor de Locomotief werkt. |
 Maria en Heinrich laten op 6 september 1894 een testament vastleggen. |
Kinderen
| Voornamen | Geboortedatum | Geboorteplaats |
| Wilhelm Heinrich | 22 oktober 1894 | Den Haag – Zuid-Holland |
| Maria Theodora | 8 september 1897 | Den Haag – Zuid-Holland |
| Heinrich Johann | 25 januari 1899 | Den Haag – Zuid-Holland |
| Louise Anna | 6 september 1903 | Den Haag – Zuid-Holland |
Wonen
Het gezin Hetzel woont volgens het bevolkingsregister van Den Haag in ieder geval vanaf 1895 in de 2e Sweelinckstraat 198. Daar woont het gezin lange tijd. Pas op 3 april 1928 verhuizen Heinrich en Maria. Het nieuwe adres is de Reinkestraat 60 in Den Haag. Op 12 mei 1930 verhuizen ze naar Voorburg, de Rembrandtlaan 2. Na het overlijden van Heinrich, het jaar van verhuizing is niet bekend, bewoont Maria een huis in dezelfde laan op nummer 95.
Om meer te weten te komen over hoe het gezin Hetzel woont, klik hier.
Vrij tijd
Omdat het gezin Hetzel dicht bij het strand woont, zal een dagje Scheveningen regelmatig op het programma gestaan hebben. Het gezin is ook in goede doen, dus kan zich de strandkoetsjes, stoelen en versnaperingen voroorloven. Bovendien is er ook nog een dependence van de Oude Vette Hen bij het strand te vinden. Heinrich is directeur en medevennoot van deze bakkerij.
Klik hier om uit te vinden hoe zo’n dagje strand er rond 1900 uitzag.
Verder zien we dat de familie in 1917 logeert in Hotel Pension Nederland (oud hotel Berg en Dal). Het valt te lezen in de Provinciale Geldersche en Nijmeegsche Courant van 24 juli van dat jaar. Berg en Dal dat vlak bij Nijmegen ligt, was in die dagen een vakantieoord van allure. Het hotel was gebouwd halverwege de achttiende eeuw en ging vier jaar na het bezoek van de familie Hetzel reddeloos verloren bij een brand.
 |
 |
 |
Werk
In 1893 wordt Heinrich medevennoot van het bedrijf B. Derksen, hij is dan 27 jaar oud. B. Derksen is oom Bernardus Derksen die in 1856 in Den Haag een bakkerij heeft gekocht met traditie, namelijk de Oude Vette Hen. Uiteraard is oom Bernardus ook vennoot evenals zijn zoon Jan Barend Derksen. We weten dat Heinrich al op zijn achttiende naar Den Haag verhuisde en hij zal zeer waarschijnlijk toen al direct aan de slag gegaan zijn bij de Oude Vette Hen.
Heinrich blijft tot aan zijn dood verbonden met de Oude Vette Hen. Er gebeurt veel in het bedrijf, uiteraard. Het zijn tijden waarin elektriciteit een plaats krijgt in de maatschappij, waarin er na moeilijke crisisjaren een wereldoorlog woedt en tarweschaarste heerst. Het bedrijf gaat ook samen met een andere bakkerij om de moordende concurrentie tussen de bakkers in Den Haag aan te kunnen.
Steeds weer blijkt dat de Oude Vette Hen zich in het hogere segment van de markt begeeft. En dat lijkt te werken. De gerenommeerde naam doet de zaken goed en het predicaat Koninklijk wordt goedgunstig verleend door Koningin Wilhelmina. Zij zal smakelijk genoten hebben van de lekkernijen en het brood die uit de fabriek kwamen rollen waarvan het krentenbroodje van roggemeel de meest bekende is. Vanwege de vele Indiëgangers uit Den Haag en de artikelen in de plaatselijke kranten, was de Oude Vette hen en het roggekrentenbrood ook in de Gordel van Smaragd bekend. Als men op verlof was in Nederland kon het krentenbroodje door het hele land bezorgd worden.
Naast directeur en medevennoot was Heinrich ook vertegenwoordiger van de afdeling Den Haag voor de werkgeversvereniging van de maalderijen en bakkerijen. Hij nam plaats in een aantal commissies en adviseerde de regering.
Goede doelen
Veel Nederlandse gezinnen raakten door de Eerste Wereldoorlog in de problemen en er was veel armoede, vooral in de steden. De kostwinnaar was gemobiliseerd of was werkloos geworden. Die gezinnen zaten zonder inkomen en waren aangewezen op steun van gemeentelijke of particuliere instellingen.
De Nederlandse regering onderkende dat wie als gevolg van de oorlog noodlijdend werd recht had op ondersteuning. Er bestond al de gemeentelijke armenzorg, maar die was bedoeld voor de ‘gewone’ armlastigen. Die armoede was hun eigen schuld volgens de heersende opvatting. De in augustus 1914 ontstane crisissituatie – het ging plots om tienduizenden oorlogsarmen – dreigde de gemeenten boven het hoofd te groeien. Op initiatief van koningin Wilhelmina was, in samenwerking met minister Treub (Handel, Nijverheid en Landbouw), al vroeg in augustus 1914 het Koninklijk Nationaal Steuncomité (KNSC) opgericht. Dat comité moest zoveel mogelijk de steunmaatregelen in het land coördineren. In de praktijk kreeg de steunverlening vooral op plaatselijk niveau gestalte. De financiering van de steunmaatregelen en de ‘ontwikkeling en ontspanning’ gebeurde via collectes en uit de geldelijke middelen van de gemeenten. In noodgevallen sprong het KNSC bij.
Een van de manieren om geld in te zamelen was het organiseren van een Nationale Tentoonstelling van Kunstwerken in 1915. Bij die tentoonstelling worden de werken verloot. Misschien wordt bedoeld geveild. Er is een catalogus met een lijst van geschonken kunstwerken die zo’n 60 pagina’s beslaat.
Een van de gulle gevers is Heinrich. Hij schenkt een werk van de bekende schilder Willem de Zwart.
Klik hier om het voorwoord bij de catalogus waarin het doel van de tentoonstelling uitgelegd wordt te lezen en meer te weten te komen over de schilder van het werk dat Heinrich schenkt.
|
Dat hij het nodige werk bezit is niet verwonderlijk gezien het feit dat hij lid is van de Pulchri Studio. |
Een ander initiatief waaraan het bedrijf van Heinrich deelneemt, is het ter beschikking stellen van 10.000 pond brood voor de Belgische vluchtelingen. Heinrich is dan niet alleen mede-vennoot van de Oude Vette Hen, maar ook lid van de Commissie van Geschillen en van de Commissie van de Financiën van de Nederlandsche Vereeniging van Werkgevers in het Bakkersbedrijf.
Vanuit deze vereniging wordt een commissie samengesteld waar Heinrich ook lid van is. Dit alles valt te lezen in de Arnhemse Courant van 10 oktober 1914.
Overlijden
   Heinrich overlijdt in Voorburg op 19 november 1931. Hij is 65 jaar oud geworden. Al zijn kinderen wonen dan in Nederlands-Indië.
Op 23 november wordt Heinrich begraven. Nog dezelfde dag wordt er in Het Vaderland uitgebreid over bericht (rechts). |
Links naar de pagina’s over Heinrich
De meeste links staan ook bovenstaand in de tekst.
| Bronnen en foto’s: Gelders Archief, Wiewaswie, Haags Gemeentearchief, Wikipedia, Delpher, Haagsche Courant, Haarlems Dagblad, Koninklijke Bibliotheek, Malen om kwaliteit. Ter gelegenheid van het 90 jaar bestaan van Station voor Maalderij en Bakkerij geschreven door Mariska van Soest, Hoogtij van burgerlijke cultuur geschreven door Jan Bank en Maarten van Buuren, groetenuitberrgendal.nl |
| Menu stamreeks Hetzel |